Mobilya sektörü, bir model sektörüdür. Bu nedenle; bu sektöre hizmet veren üretici veya satıcı firmalar tarafından, farklı estetik zevklere sahip grupların ihtiyaçlarını karşılamak için, kısa zaman aralıkları ile bir tasarımın üretime sokulması veya piyasaya sürülmesi, bir rekabet faktörü olmaktadır. Dolayısıyla, ihtiyaç ve moda, uyum, tüketim ilminin ve buna paralel olarak üretimi belirleyen ana faktör olmaktadır.
Yukarıda bahsedilen ihtiyaçlar ve rekabet ortamında mobilyanın genel stilini çok hızlı bir şekilde değiştirmemiz her zaman olanaklı olmayabilir. Çoğu zaman gereksiz de olabilir.
Bunun yerine mobilyanın boyasını farklı ve örtücü boyalarla dekoratif bir şekilde boyayarak model değişikliğine gidilebilir. Aynı zamanda dengesiz ve kusurlu renk hataları kapatılabilir veya ucuz ağaçlardan hazırlanan mobilyalar örtücü boyalarla boyanarak değeri arttırılabilir, aynı mobilyada kullanılan değişik cins ağaçların, kaplama ve masiflerin oluşturduğu görüntü karmaşıklığı giderilebilir.
Bu araştırmada mobilya yüzeyine yapılan dekoratif uygulamaların nasıl yapıldığı, bu konuda yıllarını vermiş boyacı ustaların deneyimlerinden oluşan bilgilerin toplamını bulacaksınız.
2. ÜST YÜZEY İŞLEMLERİ
2.1. Tanımı, Yararları ve Tarihsel Gelişimi
2.1.1. Üst yüzey işlemlerinin tanımı
Ağaçtan hazırlanan eşyalar üzerinde yapılan boya, cila, vernik işlemlerinin tümüne Üst Yüzey İşlemleri adı verilir. Perdah gibi hazırlık çalışmaları da bu tanımlamaya girer. Oldukça geniş bir çalışma alanını kapsar. Ağaç işlerinin en çok değişen aralıksız yenileşen bölümlerinden birisidir [7].
2.1.2. Üst yüzey işlemlerinin amaçları
Ağaç Eşyayı Korumak:
Ağaçtan hazırlanan eşya nemden, havanın bozucu etkilerinden, kimyasal etkilerden, vurma, sürtünme, aşınma gibi fiziksel etkilerden bozulur. Kirlenme de ağaç eşyanın ömrünü kısaltır. Mikroorganizma adı verilen çok küçük canlılar ve bazı böcekler de yaşamlarını sürdürmek için ağacı yıkımlarlar.
Ağaç, ürün olarak bir milli değerdir. İşlenmesi ve eşya haline getirilmesi için gerekli işçilik de katılınca, yurt ekonomisindeki payı artar. Bunu korumak ve olabildiği kadar uzun süre yararlanılacak durumda kalmasını sağlamak gerekir. Ağaç eşyayı dış etkilerden korumak, açıklanan nedenlerden ötürü önem kazanır. Boya, cila, vernik gibi koruyucu ve güzelleştirici örtü gereçlerinin kullanılmasında amaçlardan biri de budur [7].
Ağaç eşyayı güzelleştirmek:
Her ağacın kendine özgü bir rengi vardır.
Boya, cila, vernik gibi üst yüzey işlemleri, ağacın doğadan gelen güzelliğini, renk ve desenini belirli hale getirir. Güzelliği belirlenen ve canlanan görüntünün devamı olmasını sağlar. Dengesiz ve kusurlu renk hataları, boya işlemleri ile giderilebilir. Ucuz ağaçlardan hazırlanan mobilyalar boyanarak değerleri artırılabilir. Aynı mobilyada kullanılan değişik cins ağaçların, kaplama ve masiflerin oluşturduğu karmaşıklığı giderebilir.
Mobilya ve dekorasyonda çizgiler gibi renkler de mimariye bağlı olarak değişir. Bazen ağaçta doğal olmayan renklerle hazırlanmış mobilyalarda olur. Örtücü olmayan veya örtücü boyalarla mobilya ve iç mimaride beğenilen renk uyumları sağlanır.
2.1.3. Üst yüzey işlemlerinin tarihsel gelişimi
Ağaçtan hazırlanan eşyaların güzelleştirilmesi ve dış etkenlerden korunması amacı ile yapılan vernikleme Çin’ de bulunmuştur. MÖ. 200 yılında Çin Han devrinde yapılan ağaç eşyalar üzerindeki boya ve vernik işleri bugün bile hal ilgi ile izlenir.
Çin ve Japonya’ da üst yüzey işlemlerinin gelişimi 2000 yılı aşar. Süslemem ve korunma amacı ile kullanılan bu ilk vernik Japon vernik ağacı diye bilenen ve bilimsel adı “Rhusvernicifera” olan bir ağacın kabuk altı sıvısından oluşur. MÖ. yapılan işlerin boyanmasında en çok kırmızı ve siyah renkler kullanılmıştır.
XVI. yüzyılda, Avrupa’da verniğe duyulan istek artınca Uzakdoğu’dan getirilen vernikler kadar üstün özellikte olmayan yerli vernikler üzerinde araştırmaya başlanmıştır. Parlak, saydam ve temiz bir katman veren Japon verniğinin ham gereçlerini Uzakdoğu’dan taşımak zor ve ekonomik değildi. Araştırmacılar bu yüzden, bilinen yöresel ve ağacı koruyan yağlara yönelmişlerdi. Başarılı sonuçlar alınmış ve verniklerin kalitesin de belirli bir iyileşme sağlanmıştı.
Vernik alanındaki asıl büyük gelişmeyi selülozik verniğin bulunuşuna borçluyuz. O günkü ölçülere göre olağan dışı çabuk kuruması, selülozik verniğe, kısa zamanda büyük bir kullanım alanı sağlamıştır. Vernik sürme tekniği, selülozik vernikle gelişmiş ve fırça yerine püskürtme tabancası kullanılarak vernikleme süreci kısaltılmıştır. Eritici ve inceltici sıvılar, yumuşatıcı ve katkı gereçleri üzerinde büyük ilerlemelerle günümüze kadar gelmiştir [7].
2.1.4. Üst yüzey atölyesinin genel yapısı
İyi düzenlenmiş bir üst yüzey atölyesinde şu bölümler bulunur:
Tezgah odası,
Püskürtme odası,
Enerji odası,
Kurutma odası,
Vernik zımparalama odası.
İyi düzenlenmiş bir atölyede rahat çalışma akışı sağlanabilir. Verniklenecek veya boyanacak işlere uygun taşıma, aktarma ve iş arabalarını kullanma kolaylaşır ve iş akışı hızlanır. İşlerin bir yerde yığılması yüzünden olabilecek tıkanıklıklar önlenir [7].
Şekil 2.1. Üst yüzey işlemleri atölyesinin planı
Atölyede bulunması gereken asgarî şartlar şöyle bulunabilirler:
Temizlik:
Boya ve vernik atölyeleri tozsuz olmalıdır. Atölyenin sık sık temizlenmesi yanında, tozlanması ve kirlenmeyi önleyen koşullarında yerine getirilmesi gerekir. Örneğin duvarlar fayans kaplanabilir veya yağlı boya yapılabilir. Yerler mozaik olabilir. Yerler her akşam mutlaka süpürülmeli ve kuru havalarda ıslak paspas yapılmalıdır. Duvar ve yerlerdeki vernik birikintileri kazınmalıdır. Vernik birikintilerini kazımak için, pirinç veya ağaç ıspatula faydalanılmalıdır, demirden sakınılmalıdır. Beton ve mozaik üzerinde demirle çalışmak, kıvılcım çıkmasına sebep olur. Cila ve vernikleme atölyelerinde bulunan vernik buharlarının, hava ile belli oranlardaki karışımları yanıcıdır. Böyle bir ortamda kıvılcım çıkarmak tehlikelidir.
Isıtma:
Üst yüzey işlemlerinin kusursuz yapılabilmesi için, çalışan atölyenin sıcaklığı en az 18 o C olmalıdır. Vernik püskürtülen odanın sıcaklığı ise 25 – 35 o C arasında tutulmalıdır. En ucuz ısı kaynağı sobadır. Ancak bakamı; zordur. Çıkardığı duman ve kül temizliği engeller. Devamlı olarak aynı sıcaklığı da vermez. Özellikle vernik püskürtülen odalarda sobalı ısıtmak tehlikelidir. Eğer zorunlu ise soba altlığı kum ile doldurulmalı ve ıslak tutulmalıdır. Akşam temizliği dikkatli bir şekilde yapılmalı, soba boşaltılıp temizlenmeli ve yerler ıslatılmalıdır.
Geliştirilmiş bir ısıtma yöntemi, atölyenin dışındaki bir düzenle ısıtılan havanın, vantilatör yardımı ile püskürtülmesidir. Sobadan daha temiz ve tehlikesiz olan sistemin bir sakıncası hava akımı yapması ve atölyedeki tozları devamlı hareket halinde tutmasıdır.
En temiz ve güvenilir ısıtma yöntemi kaloriferlerdir. Kapalı ısıtma sistemi olan kaloriferler daha uygundur [7].
Havalandırma:
Boya ve vernik atölyelerindeki havalandırma, hem çalışanların sağlığı hem de yapılan işin kusursuz olması yönünden önemlidir. Oksijen eksikliği, fazla sıcaklık, karbondioksit gazı, üst yüzey işlemlerinden çıkan buharlar, toz, duman vb. sebepler verimi düşürür. İşin kalitesini bozar. Havalandırma ile, kirli hava dışarı atılmalıdır. Fakat havanın sıcaklığı, nemi yeteri düzeyde tutulmalıdır. Üst yüzey işlemleri atölyelerinde çalışanlar için gerekli hava, kişi başına 15 m3 `tür. Havanın bağıl nem derecesi % 50 – 60 arasında değişebilir. Havalandırmayı sağlayan, havanın hareketidir. Havalandırma hızı; 0.6 m/s ile 1 m/s arasında değişir. Yaz kış havalandırma hızı değişmemelidir. Fazla sıcaklık havalandırmayı hızlandırır.
Aydınlanma:
Atölyenin iyi aydınlanması lüks bir konu olmaktan çok ekonomik bir sorundur.
En iyi aydınlanma gün ışığıdır. Bir atölyenin aydınlanma yüzeyi, ışık alan toplam alanın, taban alnının 1/5’ i kadar olmalıdır. Boya, vernik atölyelerinin düzenlenmesinde, ışık kaynağının yönü, çalışana göre karşıdan gelmelidir. Mat yüzey, parlak yüzeyden daha olumlu sonuç verir. Işığı daha çok yansıtır ve aydınlanmayı kuvvetlendirir. Işığı en iyi yansıtan gereçlerden biri beyaz badanadır. Yansıtma oranı %70 – 80’ dir. En az yansıtan renkler ise; koyu yeşil, kırmızı ve koyu kahverengidir. Koyu kahverenginin ışığı yansıtma oranı %15’ dir.
Yardımcı araçlar:
Masa ve Tezgahlar : Üst yüzey işlemleri atölyelerinde ki çalışma masaları ve tezgahları, elbise dolabı, masa tablası, büfe, lambri panosu iş parçalarını alabilecek büyüklükte olmalı üzerinin temiz kullanılabilmesi için kağıt veya kartonla kaplanmalıdır.
Seri üretim yapan işyerlerinde, çalışmayı pekiştiren özel iş tezgahları ve masaları kullanılır. Bunlar, üzerinde çalışılan işin büyüklüğüne, biçimine ve yapılacak işlerin türüne göre hazırlanır.
Reçete Defteri : Üst yüzey işlemleri atölyesinde tutulan ve unutulmaması gereken işlemlerin yazıldığı defterdir. Bu defterde en çok, boyaların hazırlanmasında kullanılan gereçlerin oranları, işlemlerdeki ayrıntılar yazılır. Reçete defterini tutan atölyelerde değişik zamanlarda, aynı renge boyanmış mobilyalar hazırlamak mümkün olur. Aşağıda reçete defterinin bir örneği verilmiştir.
Çizelge 2.1. Reçete defteri örneği [7]
3. AĞAÇ İŞLERİ İLERİ ENDÜSTRİSİNDE BOYA İŞLEMLERİNİN ÖNEMİ
Yeni mobilya tipleri geliştirilirken ağacın, kaplamasının rengine çok önem verilir. Renk, en az biçim ve ölçü kadar, mobilyanın görünümünü etkiler. Eşya satın alanla, kendi zevklerine göre saptadıkları renkleri ararlar. Tek tip ve tek renk mobilya satan atölyeler, ürettikleri malı zor satarlar.
Seri üretimde model değiştirmeden, farklı görüntüde mobilya hazırlamanın yolu çeşitli ağaçlar kullanmak veya ağaç boyalardan yararlanmaktır. Aynı modelde hazırlanan çok sayıda mobilyayı değişik renklerde boyamak, tip çoğaltmanın yaygın bir uygulanmasıdır. Üretimde fazla sıkıntı yaratmayan ucuz bir yöntemdir.
Ağacı boyamayı zorunlu kılan başka nedenlerde vardır. Masif kaplaması aynı ağaçtan hazırlanan işlerde bile kusursuz bir renk uyumu sağlamak çok zordur.
Ağacın, mobilyanın nasıl boyanacağı yöreye, zamana ve modaya bağlıdır. Bazen örtücü boyalar olurken bazen koyu kahverengi, kırmızı, vb. moda olur. Son zamanlarda ağaçta bulunmayan doğal olmayan renkler de moda oldu. Bizim asıl konumuz örtücü ve yapay desenli boyalar olacaktır [6].
3.1. Boyalarla İlgili Temel Bilgiler
Ağacı boyamak veya renklendirmek için, renkleri değiştirmek için türlü yöntemler vardır. Örneğin yerden çıkarılan renkli gereçler, uygun sıvılarla karıştırılarak, ağaca sürülür. Bu boya tanecikleri, ağacın göze zarındaki delikler için büyük sayılır. Gözeler arası iletimi sağlayan çok küçük deliklerden, bu renkli tanecikler geçemez. Yüzeyde üst üste yığılan boya tanecikleri, ağacın doğal dokusunu da örter. Bunlara örtücü boya denir. Renkli taneciklerin, birbirine yapışmaksızın süt üste yığılması sonucunda meydana gelen boya katmanı, genellikle mekanik etkilere dayanıksızdır. Renkli tanecikler 0,0001 mm. den küçük olduklarından gözenekler arası boşluklardan rahat hareket edebilirler [6].
3.1.1. Ağaç boyalarında aranan genel özellikler
Işık ve havanın bozucu etkilerine dayanıklılık,
Ağacın derinliğine girme özelliği,
Yüzeyde dengeli dağılma özelliği,
Sıvıda iyi erime özelliği,
Formaldehit ve poliester verniğe dayanma özelliği.
Işık ve havanın bozucu etkilerine dayanıklılık:
Işığın ve havanın bozucu etkilerine karşı dayanıklılık ölçüsü boyalar için bağıl bir değerlendirmedir. Hiçbir boya ışık ve havanın etkilerine karşı mutlak dayanıklı değildir. Bütün boyalar kısa bir süre sonunda, kesinlikle bozulur ve solarlar. Sorun hiç bozulmaması değil, boyanın uzun süre dayanabilmesidir. Ağacın boyanmasında kullanılacak boyalar, ışığın bozucu etkilerine karşı çok iyi olmasa da iyi dayanmalı ve solmamalıdır.
Boyaları solduran, güneş ışığında ki mor ötesi (ültraviyole) ışınıdır. Boyanın ışık ışınlarına dayanımı 1 – 8 sayıları ile ölçümlendirilir. Işınlardan en kolay ve en çabuk bozulan boyanın dayanımı 1 ile gösterilir. En geç solan boyanın dayanımı 8 ile gösterilir. Kaliteli ağaç boyaları mor ötesi ışınların soldurucu etkisine oldukça dayanıklıdır. Suda eriyen toz boyaların normal türlerinin solma katsayısı 5 – 6 dır. Solma katsayısı 7 – 8 olan özel boya türleri de üretilmektedir [6].
Ağacın derinliğine girme özelliği:
Boyanın mekanik etkilerine dayanabilmesi için, ağacın derinliklerine girmesi zorunludur. Bu nedenle boya sıvısının, gözeler arası boşluklarından ağacın derinliklerine girebilecek nitelikte olması istenir. Ağaç boyaların etki derinliği 0.1 – 0.5 mm. arasında değişir.
Boyar madde ne kadar küçük moleküllerinden oluşursa, o kadar derinliğe girebilir. Boya sıvısı, ağaca, sakin ve rahat girmelidir. Ağaca hızla giren boyalarda, dengeli renklenme yerine, lekeli bir renklenme meydana gelir. Fırça ile sürülen boyalarda, ağaç yavaşlığına ve derinliğine renklenir.
Bazı boyalar, ağacın yumuşak bölümlerini iyi boyar fakat sert bölümlerinde iyi renklenme sağlanamaz. Suda eriyen, asit etkili anilin boyalar ise, ağacın sert ve yumuşak dokularını dengeli renklendirir. Bu özellik önemlidir ve boya türünü seçerken hatırlanmalıdır.
Yüzeyde dengeli dağılma özelliği:
Ağaç boyalarında aranan dengeli dağılma özelliği, örneğin yağlı boyalarda olduğu gibi, yüzeyin tek renk haline getirilmesi anlamını taşımaz. Aksine ağacın damarını, deseni, özışınları örtülmemeli ve belirli bir görünüm kazanmalıdır. Boyanın böyle bir görüntü vermesi, ağaçta dengeli dağılmasına bağlıdır. Bazı boyalar kimyasal ve fiziksel özelliklerinden ötürü ağaç tarafından dengesiz alınır. Boya seçilirken bu özellikler dikkate alınmalıdır.
Sıvıda iyi erime özelliği:
Boya, sıvıda iyi eridiği oranda, ağacın derinliğine girebilir. İyi erimeyen boya ağaca giremez ve tanecikler halinde yüzeyde kalır. Renkli taneciklerin, ağacın yüzeyinde üst üste yığılması, mekanik etkilere dayanıksız bir katman oluşturur. Başka bir sakınca da, iyi erimeyen boyanın örtücü etkisinin artması, ve ağacın doğal yapısını az da olsa örtmesidir.
Formaldehit ve poliester verniğe dayanma özelliği:
Üre ve melaminli yapay reçine tutkalları ve vernikleri, kimyasal tepkime sonucu kururlar. Kuruma ve sertleşme olayı süresince, bolca formaldehit gazı çıkar. Formaldehitin yoğun bir kimyasal etkime gücü vardır. Ağaç boyları, tutkal ve vernikten gelen bu yan etkiye dayanıklı olmalıdır. Boya fabrikaları, ağaç boyalarını, formaldehitin bozucu etkilerine dayanıklı özellikte hazırlamaya çalışmalıdırlar [7].
3.2. Verniklerin Tanımı Ve Genel Özellikleri
Vernik, saydam katman yapma özelliğindeki cisimlerin uygu sıvılarla eritilmesi ile elde edilen bir sıvı gereçtir [7].
Verniklemede amaç ağacı koruyucu bir katmanla örterek dış etkilerden korumak ve güzelleştirmektir [3].
Ağaç yüzeylerinde kullanılmak üzere hazırlanan vernikler fiziksel, oksidasyon ile kimyasal reaksiyonlar sonucu sertleşme özelliğine sahip olup; aşağıda ki şekildedir.
Selülozik vernik ,
Poliüretan vernik,
Sentetik vernik,
Asit sertleştirici vernik,
Poliester vernik,
3.2.1. Selülozik vernik
Selülozik vernik, uçucu yani katman yapan gereçlerle, uçucu olan eritici, inceltici sıvılardan oluşan gereçtir. Selülozik verniklerin eriticileri uçucu olup film oluşumunda herhangi bir reaksiyona ihtiyaç duyulmadan normal oda sıcaklığında çok kısa sürede kururlar. Bu sebeple yapısal özelliği değişmeyen geri dönüşümlü katmanlar verirler. En çok kullanılanlar laklar, nitroselüloz, etil selüloz, selüloz asetat ve bazı vinil kopolimerleri, klorlu kauçuk ve termoplastik akiriliklerdir. Selülozik bileşik olarak en çok kullanılan nitro selüloz; selülozun bir esteri olup, alkol özelliği gösteren arı selüloz sülfürik asit ve nitrik asit ile reaksiyona girerek esterleşir.
Üst üste sürülen vernik katları arasında kaynaşma ve bütünleşme olur. Selülozik vernik tırnak sertliğinde, esnek bir film yapar. Film ısıya dayanıklıdır ve erime derecesi yüksektir, kolay yumuşamaz. Vernik filminin sürtünme ile parlaklığı artar ve zaman içerisinde sertliğinde artma görülür [3].
Selülozik verniğin yaklaşık %25 - %35 bölümü sürüldüğünde yüzeyde katman haline gelir. Verniğin katman yapan bölümü, nitroselüloz reçineler ve yumuşatıcılardan oluşur. Geri kalan %65 – 75 bölümü eritici, inceltici sıvılardır. Selülozik verniğin incelticilerle inceltilme oranı 18 – 20 mm meme uçlu bir tabanca için 6 atm basınçta yaklaşık olarak 1/1 oranındadır. Bu oran sabit olmayıp tabanca meme ucu ve kompresör hava basıncı ile ters orantılıdır. Yani atmosfer basıncı ve tabanca meme ucu düşürülünce inceltici oranı artar, yükseltilince inceltici oranı azalır.
Selülozik verniğin inceltilmesi gerekiyorsa aynı firmanın selülozik tineri kullanılmalı veya iyi cins bir selülozik tiner seçilmelidir.
3.2.2. Poliüretan vernikler
Alkolenmiş kuruyan yağlar, polieterler ve poliesterler ile kastar yağı türevleri gibi bünyesinde OH bulunduran bileşiklerin izosiyenatlarla reaksiyonu sonucu oluşan ve üretan bağı ihtiva eden ürünlere poliüretan denir.
Üretanları ilk olarak II. Dünya Savaşı sırasında Otto BAYER ve arkadaşları tarafından üretilmiştir. Poliüretan verniklerde ana karakteristiği belirleyen elaman poliüretan reçinedir. Bu sebeple değişik amaçlara uygun, değişik gereçler üzerinde olumlu sonuçlar verecek nitelikte poliüretan vernik üretilmektedir [7].
3.2.3. Sentetik vernik
İnşaat sistemi grubunda yer alan sentetik verniklerin ana elemanı,bağlayıcı olarak bilinen alkidlerdir. (Sfrenal alkit, üretan alkit, epoksiester). Katı bağlayıcılar fazla oranlarda yağ içerirler. Yağların eterleşmesi ile oluşan alkitlerde polimerizasyon uzun sürerse yağ uzunluğu artar ve buna paralel olarak kuruma hızı da artar. Ancak bu durum dış etkilere dayanımı azaltır. Sentetik sistemde, hazırlanmış tek paketli torler oksidasyonu ile kuruma yapar ve kuruma süresi oldukça uzundur. Yüzeyde oluşan film dönüşümsüzdür. Kuruma süresi azaltmak için katalizör katarak kobalt, kurşun, mangan kullanılabilir. Sentetik vernikte 1930’ dan beri çözücü olarak kullanılan terebentin, şimdilerde yerini alifatik ve aromatik hidrokarbon karışımlara bırakmıştır [3].
3.2.4. Asit sertleştirici vernikler
Kimyasal yollarla üretilen üre, melamin ve fenol yapay reçinelerin buharlaşabilen sıvılarla yaptıkları eriyikler, asit sertleştirici verniği oluştur. Yapay reçinelerin üretimleri arasında uygulanan kimyasal yöntemler ve kullanılan ham gereçler değiştirilerek, kullanım amaçlarının uygun özellikler kazandırılabilir. İki kompenentli bir vernik olan asit sertleştirici verniklerde reaksiyon başlatıcı olarak (Sertleştirici) fosforik asit kullanılır [7].
3.2.5. Renk ölçme yöntemi ve renk ölçme aletinin tanıtımı
Renk, gözün retina tabakasından sinirler yardımı ile arka kafa kısmında bulunan loblarda enerji nakledilen üretilen hislerin yorumu olarak bilinir.
Vernik ev ağaç boyalarının; renk, parlaklık, ışık yansıtma derecesi, yüzeyin pürüzlülüğü gibi özellikler üretilmiş ahşap mobilyalar için önemlidir. Renginin açığa çıkmasında ışık önemli bir faktördür. Çünkü karanlık bir oda da mobilyalar sayı olarak belli olur. Fakat renk ve şekil tam olarak görülmez. Bu sebeple vernikli ya da boyalı yüzeylere düşen ışığın davranışları, gelen ışığın özelliklerine bağlıdır [2].
Beyaz ışık uygun prizmadan geçirildiğinde bir seri renge ayrılır. Bu olay beyaz ışığın değişik dalga boylarında bir seri dalganın bileşimi olduğunu gösterir. Bu dalga boylarının en kısa olanı mor renk olup 400 m3’ tür. En uzun dalga boylu olanı ise 700 mg ile kırmızıdır. Bu iki dalga arasında görülen tayflar ise mavi, yeşil, sarı ve turuncudur. 40 m3 den daha küçük olan dalga boylarına mor ötesi (ültraviyole) , 700 mg den büyük olanlara ise kızıl ötesi (ultrared) denir.
Karışım halinde rengin üretilmesinde temel faktörler; atomik ve moleküller yapı ile elektronların karakteristik titreşimleri ve bunların düzenlenmesi ile oluşur. Ayrıca renk pigmentlerinin kalitesi, kristal form, parçacığın şekli, parçacığın ölçüsü, boya içerisinde dağılım derecesine göre beklenir.
Renk; kendisini meydana getiren bileşenlerin farklılığı, renk pigmentlerinin mikromoleküller yapılarındaki elektronların frekans ve titreşimlerindeki değişik oluşum ile ortaya çıkar. Oluşan renkteki standardın devamlı aynı tutulabilmesi, üretici firmalar için sürekli problem olmuştur. Bu sebeple renklerin uygunluğu ve ölçümler için hazırlanan metotlar iki grupta ele alınmıştır. Bunlar;
Görsel Metotlar,
Fotoelektrik Metotlar
Görsel yöntemlerle renk uygunlukları yeni parti ile önceden hazırlanan standart renk arasında basit karşılaştırma yöntemleri ile yapılır. Bu yöntem yaş boyalarda uygulandığı gibi kuru boya filmlerinde uygulanabilir. Ancak standart renk için sayısal renkler sağlanamaz.
Görsel metotlarda boya üreticileri bazı renkler için hazırlanmış renk kataloguna göre karşılaştırma yaparak rengi belirlemeye çalışırlar. Burada rengin standartlara uygunluğunun belirlenmesi gözlemcinin yeteneğine bağlıdır.
Fotoelektrik metotlar, standart renk (kalibre) kullanılarak sayısal değerler verilir. Örnek renkten yansıma ile standart renken yansımaların ölçüm karşılaştırmasını yaparlar.
Fotoelektrik metotlar olarak bilinen aletler iki grupta toplanırlar. Bunlar ışık yansıması ile ölçüm yapan (kolorimetre) ve ışık tayfı ile ölçüm yapan (spectrohometre) aletlerdir. Renk ölçme aletleri genellikle üç ya da daha fazla renklendirilmiş filtre bulunur. Bunlar; mavi, yeşil ve sarı renkler olup yansıma ölçümü bu filtrelerden geçirilerek yapılır.
Tayf ölçen aletler ise; dar bantlara gelen ışık tamamen bu bantların içerisinden geçirilerek yansıyan ışın ölçülür.
Yansıma ölçümleri için en uygun standart beyaz renk, magnezyum oksit ile işlem görmüş yüzeydedir. Uygun bir yüzey üzerinde tatbik edilen en az 0.5 mm yaş katman, magnezyum şeritlerinin yakılması ile elde edilen duman ile tütsülenerek kalibre için standart beyaz yüzey hazırlanır [2].
4. BOYA ve VERNİK TEKNOLOJİSİ
4.1. Genel Bilgiler
Çok eski çağlardan beri kullanılan boya günümüze kadar çeşitli teknolojik gelişmeler geçirerek nitelik olarak en üst seviye çıkmıştır. Daha önce de belirttiğimiz gibi bu ulaşılan seviye her gün yeni gelişmelerle daha da ileriye götürülmektedir.
Çağımızda mevcut tüm yüzeylerin (saç, ahşap,alüminyum, vb.) gerek korunmasında gerek estetik açıdan güzel görünmesinde en önemli yeri sıvı veya toz olarak kullanılan, kaplama malzemesi olan boya olmaktadır. Boya ve verniğin bulunmadığı kaç yüzey gösterilebilir. Hayatımızda bu kadar çok yer tutan bu malzeme hakkında fazla derine inmeden kısa ve öz bilgiler aktaracağız. Bu kadar çeşitli yüzeylerde kullanılan boyayı genel hatlarıyla tanımak için sınıflandırmaya tutmak gerekir. Bu sınıflandırma iki şekilde yapılabilir;
Sektör Bazında (Metal Sektörü, Mobilya Sektörü, vb.)
Kimyasal Yapı Bazında (Selülozik Vernik, Vinil Boya, akrilik Boya, vb.)
4.2. Boya Vernik Uygulama Metotları
Fırça ve rulo uygulama metodu,
Pistole uygulama metodu,
Havalı pistole,
Havasız pistole,
Elektrostatik pistole,
Perdah uygulaması (Curtaınguating)
Merdane Uygulaması (Rollergoating)
Daldırma uygulaması [7]
4.3. Mobilya Sektöründe Kullanılan Boya ve Vernik Sistemleri
4.3.1. Poliester sistem
Daha önce deyindiğimiz poliester sistemi burada kısaca avantaj ve dezavantajlarına deyinelim. Uçucu maddeye sahip olmayan dolgu gücü yüksek üç bileşenli bir sistemdir. Diğer vernik sistemlerine göre avantajları yüksek dolgu gücüne sahip olması, çabuk kuruma olanağı, mükemmel mekaniklik ve ekonomik oluşudur. Diğer verniklere göre dezavantajları ise üç kompenentli oluşundan dolayı kullanma zamanı ve açık kullanma zamanının çok kısa oluşu uygulama sonrası zımpara işleminin güçlüğü, pasta-polishe işlemlerinin uzun oluşu, vs. gibi [7].
4.3.2. Selülozik sistem
Fiziksel kurumalı tek bileşikli, nikro selüloz esaslı çabuk kuruyan bir sistemdir. Avantajları tek bileşenli olması kullanım kolaylığı sağlar. Çabuk kurumasından dolayı seri işlerde iş akışını hızlandırır. Dezavantajları olarak çok düşük dolgu gücüne sahip olduğundan (%25 – 35) ekonomik olmayışı solvent ve mekanik direncin düşük oluşu ve çevreyi fazla kirletmesidir.
4.3.3. Poliüretan sistem
Çift bileşikli, yüksek dolgu gücüne sahip, yaygın kullanım alanı olan bir boya ve vernik sistemidir. Avantajları ise şunlardır; yüksek dolgu gücüne sahip, mükemmel mekanik özellikler, asit-alkali ve solventlere karşı direnç, yüksek verim, ortama göre elastiki formilasyon imkanı, mükemmel nem direnci, dik yüzeylere atım kolaylığı, uygulamadan sonra zımpara kolaylığı gibi özelliklere sahiptir. Bu kadar çok avantajına karşın birkaç tane de dezavantajı vardır. Bunlar; çift bileşikli oluşu, karışımın açık zamanı kısa oluşu (24 saat), karışımın hassas yapılması ve tinerin uygun cins olmasıdır [7].
4.4. Boya ve Vernik Uygulamasında “Sistem Bazında” Dikkat Edilecek Hususlar
Ambalaj üzerinde mevcut kullanım talimatlarının iyi okunması gerekmektedir.
Sistem şayet çift bileşikli ise; üretici firmanın karışım oranlarına dikkatle uyulması.
Sisteme en uygun incelticilerin seçimi ve uygulama metoduna uygun viskoziteye ayarlanması.
Uygulama öncesi iyi süzülmesi.
Yeterli şekilde havalandırılmış, tozsuz ortamda, seçilen sistemin uygulanması.
Havalı pistole ile uygulamada hava basıncının 3.5 – 4 atm basınçta yüzeyden 15 – 30 cm mesafede uygulanması.
Katlar arasında, selülozik sistemde 3 – 5 dk, poliüretan sistemde 5 –10 dk beklenmesi.
Nemsiz ve tozsuz ortamda kürlendirilmesinde dikkat edilmelidir.
5. BOYA SİSTEMLERİ
5.1. Selülozik Ex. Ex. Dolgu Vernik
Tip
Selülozik esaslı, çabuk kuruyan, kolay zımparalanabilen dolgu verniği.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, ahşap yüzey üzerinde uygulanacak olan son kat verniklere astar vazifesi görür. Mükemmel zemin oluşturur [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 26% + - 2% ağırlıkça
Kuruma : 10 – 15 dk. Toz tutmaz kuruma 2-3 saat dokunma kuruma.
İnceltme : Selülozik Ex. Ex. Vernik, selülozik tiner ile.
Yoğunluk : 0.936 gr./ml 20 0C
Viskozite : 20 0C/F6 /42”.
Yüzey kaplama : 8 – 10 m2 / kg
Uygulama
Pistole ve perde makinesi ile uygulanır.
Uygulanacak yüzeyler kuru, yağ ve kirden arındırılmış olmalıdır.
İlk kat için hazırlanan vernik normalden daha fazla inceltilmelidir. Katlar arasında 35 dk beklenmelidir [6].
5.2. Selülozik Ex. Dolgu Vernik
Tip
Selülozik esaslı, hava kurumalı dolgu verniği.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, masif ve kaplama yüzeyindeki gözenekleri doldurup, uygulanacak olan son kat vernikleme işleminde astar vazifesi görür. Dolgun zemin sağlar.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 22% + - 2% ağırlıkça
Kuruma : 10 – 15 dk. Toz tutmaz kuruma 2-3 saat dokunma kuruması.
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Yoğunluk : 0.924 gr./ml 20 0C
Viskozite : 20 0C/F6 /25”.
Yüzey kaplama : 7 – 8 m2 / kg
Uygulama
Pistole ve perdah makinesi ile temiz yüzeye uygulanır.
5.3. Selülozik Renkli Vernik
Tip
Selülozik bazlı, hızlı kurumalı, çizilmeye karşı dayanıklı yüksek kaliteli renkli verniktir [6].
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisi için geliştirilmiştir. Ahşap yüzeylerin dekoratif görüntü almasını sağlar. Direkt olarak zımparalanmış yüzeylerde veya dolgu vernik ile karıştırılarak kullanılabilir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 28% + - 2% ağırlıkça
Kuruma : 10 – 15 dk. Dokunma kuruması 2-3 saat tam kuruma.
İnceltme : Sentetik tiner ile.
Renk : Ceviz, fındık, maun pas rengi.
Uygulama
Yüzey zımparalanmalıdır.
Kullanım öncesi yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. Yüzeyin kuru olmasına dikkat edilmelidir.
Selülozik renkli vernik yüzeye doğrudan ya da dolgu vernik ile karıştırılarak uygulanabilir.
Eğer yüzeye doğrudan tatbik edilecekse selülozik tiner ile inceltilmeli ve istenen renk elde edilinceye kadar tabanca ile ince filmler halinde püskürtülmelidir.
Dolgu vernik ile birlikte kullanılacaksa önce selülozik renkli vernik ile dolgu verniği karıştırılmalı, selülozik tiner ile inceltilerek istenen renk elde edilinceye kadar tabanca ile filmler halinde püskürtülmelidir.
Kutuları, sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız [6].
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.4. Selülozik Parlak Vernik
Tip
Selülozik bazlı, hava kurumalı, parlak son kat vernik. Yüzsek kalite de parlaklık, dış etkilere karşı koruyucu.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisi için geliştirilmiştir. Önceden zımparalanmış ve dolgu ile astarlanmış ahşap yüzeylerde kullanılır [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 32% + - 2% ağırlıkça.
Yoğunluk : 0.99 + - 0.05 gr/cm3
Kuruma : 10 – 15 dk. Dokunma kuruması 4 – 5 saat tam kuruma.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg
İnceltme : Sentetik tiner ile.
Uygulama
Uygulama öncesinde yüzey, selülozik veya poliüretan esaslı dolgu verniği ile astarlamış ve zımparalanmış olmalıdır [6].
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır.
Kuru ve zımparalanmış yüzeylere uygulanması halinde mükemmel sonuç verir.
Atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltilmelidir.
Tabanca ile tatbik edilmelidir.
Kutular sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz [6].
5.5. Selülozik Mat Son Kat Vernik
Tip
Selüloz esaslı hava kurumalı, mat son kat vernik.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisi için geliştirilmiştir. Ahşap yüzeyleri korurken dekoratif bir görünüm sağlar.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 29.5% + - 2% ağırlıkça.
Yoğunluk : 1 + - 0.05 gr/cm3
Kuruma : 10 – 15 dk. Dokunma kuruması 2 – 3 saat tam kuruma.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Uygulama
Uygulama öncesinde yüzey, selülozik veya poliüretan esaslı dolgu verniği ile astarlamış ve zımparalanmış olmalıdır.
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır.
Kuru ve zımparalanmış yüzeye uygulanacak 2-3 kat mat vernik mükemmel bir sonuç ortaya çıkarır.
Selülozik tiner ile atış viskozitesi sağlanana kadar inceltiniz.
Pistole ve perde makinesi ile tatbik edilebilir.
İkinci kat uygulaması için en az 1 saat beklenmelidir.
Kutuları sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz [6].
5.6. Selülozik Vernik
Tip
Selüloz esaslı hava kurumalı dolgu verniği. Kolayca zımparalanabilir.
Kullanım alanları
Mobilya sanayii uygulamaları için tasarlanmıştır. Bozuk yüzeylerin kusurlarını gidererek son kat vernik uygulamasına hazır hale getirir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 26% + - 2% ağırlıkça.
Yoğunluk : 1 + - 0.05 gr/cm3
Kuruma : 10 – 15 dk. Dokunma kuruması 2 – 3 saat tam kuruma.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Uygulama
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmalarına özen gösterilmelidir. Yüzey zımparalanmış ve kuru olduğunda selülozik dolgu verniği en iyi sonucu verecektir.
Selülozik tiner ile atış viskozitesi sağlanan kadar inceltilir. (birinci kat uygulamasında, vernik normalden koyu olmalıdır)
Pistole ve perde makinesi ile tatbik edilebilir.
İkinci kat vernik uygulaması için 35 dk beklenmelidir.
Kutuları sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz [6].
5.7. Selülozik Astar (Surfarez)
Tip
Selüloz esaslı, doldurma gücü yüksek, kolay zımparalanabilen astar boya.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, ahşap ve metal yüzeylerde kullanılır.
Teknik özellikleri
Parlaklık : Mat.
Katı Madde : 52% +,- 3
Yoğunluk : 1.36 +,- 0.05 gr/cm3 20 0C
Viskozite : 20 0C / 6 DIN /95” – 100”
Yüzey Kaplama : 14– 16 m2 / kg
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Kuruma : 10 – 15 dk. Dokunma kuruması 4 – 5 saat tam kuruma.
Uygulama
Tatbik edilecek yüzey kuru ve her türlü kir, yağ ve tozdan arındırılmış olmalıdır.
5.8. Poliüretan Astar Boya
Tip
Poliüretan esaslı çift kompenentli astar boya. Yüksek doldurma gücü, zımparalanma kolaylığı.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisi için tasarlanmıştır. Her türlü ahşap yüzeyde güvenle kullanılabilir
[6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 62.4% +,- %2 ağırlıkça,
Yoğunluk : 1.47 +,- 0.05 gr/cm3 at 20 C
Kuruma : 25 – 30 dk. Dokunma kuruması 6 – 8 saat zımpara kuruması,
Yüzey Kaplama : 10– 12 m2 / kg
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Renk : Beyaz ( Sipariş özelliklerine uygun renkler üretilebilir),
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 3:1
Uygulama
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmalarına özen gösterilmelidir.
3 kısım birinci komponent ile 1 kısım ikinci komponent karıştırınız.
Pistole atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltiniz.
Pistole ile tatbik edilir.
Kutuları sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız [6].
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.9. Poliüretan Ex. Ex. Dolgu Vernik
Tip
Çift kompenentli, doldurma gücü yüksek, dayanıklı film veren poliüretan dolgu vernik.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde her türlü ahşap üzerine yüzeylerin gözeneklerini doldurup yüzeyi son kat vernik uygulamasına hazır hale getirir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 39% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 20 – 25 dk. Dokunma kuruması 6 – 8 saat zımpara kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 2:1
Yoğunluk : 0.9651 gr/ml 20 0C
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Yüzey Kaplama : 10– 12 m2 / kg,
Viskozite : 20 0C / F4 / 35”
Uygulama
Vernik uygulanacak yüzey tamamen kuru, kir ve yağdan arındırılmış olmalıdır. Zımpara ile yüzey düzeltilir. Tozlar temizlenir. Verilen oranlarda karışım yapılıp atılır. Sertleştirici oranı verilen orandan az olursa kuruması yavaşlar, zımpara yapışır [6].
5.10 . Poliüretan Ultra Dolgu Vernik
Tip
Poliüretan bazlı çift kompenentli, yüksek kaliteli dolgu vernik.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisinde, her türlü ahşap yüzey ve kaplamaların gözeneklerini doldurup yüzeyi vernik uygulamasına hazır hale getirir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 47% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 20 – 25 dk. Dokunma kuruması 4 – 6 saat zımpara kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 2:1
Yoğunluk : 0.9834 gr/ml 20 0C
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Yüzey Kaplama : 12 – 14 m2 / kg,
Viskozite : 20 0C / F4 / 38” [6]
Uygulama
Vernik uygulanacak yüzey tamamen kuru, kir ve yağdan arındırılmış olmalıdır. Zımpara ile yüzey düzeltilir. Tozlar temizlenir. Verilen oranlarda karışım yapılıp atılır. Sertleştirici oranı verilen orandan az olursa kuruması yavaşlar, zımpara yapışır.
5.11. Poliüretan Dolgu Vernik
Tip
Poliüretan bazlı, çift kompenentli, yüksek kaliteli dolgu vernik.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisinde, yeni üretilmiş ahşapların gözenekli yüzeylerin astarlanmasında kullanılır. Yüksek dolgu gücü sayesinde, yüzeyleri sonkat uygulamasına hazır hale getirir [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 47% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 20 – 25 dk. Dokunma kuruması 6 – 7 saat tam kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 2:1
Yoğunluk : 1.2 gr/ml
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Yüzey Kaplama : 12 – 14 m2 / kg,
Uygulama
Yüzey önceden zımparalanırsa ve kuru olursa poliüretanik dolgu vernik mükemmel sonuç sağlar.
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır.
Atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltilmelidir.
Tabanca ile tatbik edilir.
Kutular daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.12. Poliüretan Parlak Vernik
Tip
Poliüretan bazlı, çift kompenentli, çizilmeye karşı dayanıklı, sonkat parlak vernik. Yüzeye mükemmel parlaklık verir ve zaman içerisinde matlaşmaz [6].
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisinde, önceden zımparalanmış ve dolgu vernik uygulanmış ahşap yüzeylerde kullanır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 57% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 25 – 30 dk. Dokunma kuruması 4 – 5 saat tam kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 1:1
Yoğunluk : 1.1 gr/ml 20 0C
İnceltme : Gerekmiyor.
Yüzey Kaplama : 15 – 17 m2 / kg,
Uygulama
Yüzey önceden selülozik veya poliüretanik dolgu vernik ile astarlanmalıdır.
Yüzey önceden zımparalanırsa ve kuru olursa poliüretanik parlak vernik mükemmel sonuç sağlar.
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır.
Tabanca ile inceltilmeden tatbik edilir.
Kutular daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz [6].
5.13. Poliüretan İpek Mat Vernik
Tip
Poliüretan bazlı, çift kompenentli, çizilmeye karşı dayanıklı, yüksek kaliteli son kat vernik.
Kullanım alanları
Mobilya endüstrisinde, önceden zımparalanmış ve dolgu vernik uygulanmış ahşap yüzeylerde kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 35% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 15 – 20 dk. Dokunma kuruması 3 – 4 saat tam kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 4:1
Yoğunluk : 1.3 gr/ml 20 0C
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg.
Uygulama
Yüzey önceden selülozik veya poliüretanik dolgu vernik ile astarlanmalıdır.
Yüzey önceden zımparalanırsa ve kuru olursa poliüretanik dolgu vernik mükemmel sonuç sağlar.
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır.
Atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltilmelidir.
Kutular daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır [6].
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.14. Poliüretan Ex. Ex. Parlak Vernik
Tip
Poliüretan esaslı, çift kompenentli sonkat vernik. Zamanla matlaşmaz, parlaklığı kalıcıdır. Çizilmelere, darbelere karşı sert dolgu film veren vernik.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, her türlü dolgu verniği atılmış, zımparalanmış yüzey üzerine uygulanır [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 47% +,- %2 ağırlıkça,
Kuruma : 25 – 30 dk. Toz tutmaz kuruma 4–5 saat dokunma kuruması,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 1:1
Yoğunluk : 1 gr/ml 20 0C
Viskozite : 20 0C / F4 / 16”
Yüzey Kaplama : 12 – 14 m2 / kg.
Uygulama
Verilen oranlarda sertleştirici ile karıştırıldıktan sonra direkt olarak pistole ile atılır. İnceltici gerekmez.
5.15. Poliüretan İpek Mat Boya
Tip
Poliüretan esaslı, çift kompenentli, çizilmeye ve darbelere dayanıklı sonkat ipek mat boya .
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, ahşap yüzeylerde kullanılır [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 70% +,- %5
Kuruma : 25 – 30 dk. Dokunma kuruması 24 saat zımpara kuruması,
Yoğunluk : 1.68 gr/ml 20 0C
İnceltme : Selülozik tiner ile,
Yüzey Kaplama : 16 – 18 m2 / kg.
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 4:1
Uygulama
Selülozik veya poliüretan dolgu verniği atılmış, zımparalanmış yüzeye son kat olarak uygulanır.
5.16. Poliüretan Beyaz Sonkat Boya
Tip
Poliüretan esaslı, çift kompenentli sararmaz beyaz boya. Zaman içinde beyazlığını yitirmez, darbelere ve çiziklere dayanıklı dolgun film oluşturur.
Kullanım alanları
Esas olarak mobilya sanayii ihtiyaçlarına cevap verebilmek için amacıyla tasarlanmıştır. Her türlü ahşap yüzeyde güvenle kullanılabilir [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 62% +,- 2% (Ağırlıkça)
Yoğunluk : 1.27+, - 0.005 gr/cm3 at 20 0C
Kuruma : 1 – 2 saat Dokunma kuruması 24 saat tam kuruma 7 gün kimyasal testler için
Yüzey Kaplama : 9 – 10 m2 / kg.
İnceltme : Selülozik tiner ile,
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 2:1
Uygulama
Uygulamadan önce yüzey eski kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmalarına özen gösterilmelidir.
2 kısım birinci komponent ile 1 kısım ikinci komponent karıştırınız.
Pistole ile atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltiniz.
Pistole tatbik edilir.
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.17. Poliüretan Sonkat Boya
Tip
Poliüretan esaslı, çift kompenentli boya. Zaman içinde beyazlığını yitirmez, darbelere ve çiziklere dayanıklı dolgun film oluşturur.
Kullanım alanları
Esas olarak mobilya sanayi ihtiyaçlarına cevap verebilmek amacıyla tasarlanmıştır. Her türlü ahşap yüzeyde güvenle kullanılabilir [6].
Teknik özellikleri
Katı Madde : 62% +,- 2% Ağırlıkça (renge göre değişebilir.)
Yoğunluk : 1.27+, - 0.05 gr/cm3 at 20 0C
Kuruma : 1 – 2 saat Dokunma kuruması 24 saat tam kuruma
Yüzey Kaplama : 7 – 10 m2 / kg.
İnceltme : Selülozik tiner ile,
Renk : Beyaz, Siyah (siparişe göre renk üretilir.)
Karışım Oranı : Ağırlıkça; 1’inci komponent :2’nci komponent = 2:1
Uygulama
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmalarına özen gösterilmelidir.
2 kısım birinci komponent ile 1 kısım ikinci komponenti karıştırınız.
Pistole ile atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltiniz.
Pistole tatbik edilir [6].
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği uzaklıkta muhafaza ediniz.
5.18. Selülozik Boya
Tip
Selülozik esaslı parlak, çok çabuk kuruyan örtücülüğü yüksek son kat boya.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde, ahşap ve metal yüzeylerde güvenle kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 47.8% +,- 5% (Renge göre değişebilir.)
Kuruma : 15 – 20 dk. Dokunma kuruması 24 saat istifleme kuruması.
Yoğunluk : 1.09 gr/ml 20 0C
İnceltme : Selülozik tiner ile,
Yüzey Kaplama : 12 – 14 m2 / kg.
Renk : Beyaz, Siyah, açık / koyu kahve, oksit sarı,(siparişe göre değişebilir.)
Uygulama
Boya uygulanacak yüzey kuru, kir ve yağdan arındırılmalıdır. Uygulama viskozitesine uygun olarak inceltilen boya önceden astarlanmış yüzey üzerine astarlanmamış ahşap üzerine 2-3 kat uygulanır [6].
Katlar arasında 15-20 dk beklenmelidir.
Pistole veya perde makinesi ile tatbik edilmelidir. Fırça uygulaması tavsiye edilmez.
5.19. Sentetik Boya
Tip
Alkid reçine esaslı son kat sentetik boya. Güçlü yüzey kaplama kabiliyeti ile birlikte uzun süreli kaybolmayan mükemmel parlaklık.
Kullanım alanları
Binaların iç / dış cephelerindeki ağaç / metal yüzeylerin boyanmasında kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 69% +,- 5% (Renge ve ağırlığa göre değişebilir.)
Yoğunluk : 1 +,- 1.02 gr/cm3 20 0C (renge bağlı olarak değişebilir.)
Kuruma : 3-6 saat Dokunma kuruması 24 saat tam kuruma.
Yüzey Kaplama : 10 – 12 m2 / kg.
İnceltme : Sentetik tiner ile,
Renk : Sipariş özelliklerine göre değişebilir [6].
Uygulama
Sentetik boya uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmasına özen gösterilmelidir.
Fırça ve rulo ile uygulanabilir.
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.20. Ahşap Koruyucu
Tip
Dış ve iç ahşap yüzeyler için koruyucu vernik. Ağacın doğal görüntüsünü bozmaz. Ahşabı; yağmurun, güneşin, ağaç kurtlarının ve rutubetin yıpratıcı etkilerinden korur.
Kullanım alanları
Yapıların ahşap yüzeylerinde, sahil evlerinde, pencere çerçevelerinde ve ahşaptan yapılan tüm mamullerde kullanılabilir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 23% +,- 27% (Renge göre değişebilir.)
Kuruma : 6 - 8 Tam kuruma.
Yoğunluk : 0.93 gr/ml 20 0C
İnceltme : Gerekmiyor.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg.
Renk : Maun, açık/koyu meşe rengi, şeffaf (isteğe göre renkler üretilebilir.)
Uygulama
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ, kirden arındırılmalıdır. Ağacın kesilen yerlerindeki reçineler selülozik tiner ile temizlenmelidir [6].
Fırça ile tatbik edilmelidir.
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmalıdır. Daha sonra mükemmel sonuç için 3-4 kat uygulama yapınız ve 24 saat bekleyiniz.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.21. Döküm Tipi Polyester (096)
Tip
Elyaf takviyeli, dökümde kullanılan dayanma gücü yüksek, işlenebilir doymamış polyester reçinesidir [6].
Kullanım alanları
Çok iyi yüzey sertliği veren, dolayısıyla aşınmaya karşı dayanıklı, elyaf uygulamalarına uygun bir polyesterdir. Katkı maddeleri ile güçlendirilmiş veya şeffaf olarak döküm amaçlı kullanılır.
Sıvı durumdaki özellikleri
Viskozite : 85-95 Sn. (25 0C 4 DIN CUP)
Asit Sayısı : 40 – 45 mgr KOH/GR.
Renk : Şeffaf
Stoklama zamanı
20 0C’ de ve karanlıkta en az 3 ay
Emniyet
Sıcaktan, ışıktan ve havanın oksijeninden etkilendiği için kapalı ve serin yerde saklanmalıdır. Etiketin üzerindeki bozulma süresine dikkat edilmelidir.
Gelişme zamanı
Sertleştirici : 2% MEK Peroksit (%60’lık çözelti)
Hızlandırıcı : 2% Cobalt – Naftanat (%6 CO-metal içeren)
Kullanıldığında : 6 – 7 dk.
5.22. Döküm Tipi Polyester (095)
Tip
Döküm amaçlı kullanılan doymamış polyester reçinesi.
Kullanım alanları
Çeşitli katkı maddeleri ile direnci artırılmış olarak suni mermer, mutfak bankoları, evye, küvet ve duş teknesi gibi üretimlerde başarı ile kullanılır.
Sıvı durumdaki özellikleri
Viskozite : 85-95 Sn. (25 0C 4 DIN CUP)
Asit Sayısı : 40 – 45 mgr KOH/GR.
Renk : Şeffaf
Stoklama zamanı
20 0C’ de ve karanlıkta en az 3 ay
Emniyet
Sıcaktan, ışıktan ve havanın oksijeninden etkilendiği için kapalı ve serin yerde saklanmalıdır. Etiketin üzerindeki bozulma süresine dikkat edilmelidir [6].
Gelişme zamanı
Sertleştirici : 2% MEK Peroksit (%60’lık çözelti)
Hızlandırıcı : 2% Cobalt – Naftanat (%6 CO-metal içeren)
Kullanıldığında : 6.5 – 7.5 dk.
5.23. Mdf Astar Boya
Tip
Poliüretan esaslı çift kompenentli, yüksek doldurma kabiliyetine, kolay zımparalanma özelliğine sahip astar son kat boyadır.
Kullanım alanları
Mobilya sanayiinde ahşap yüzeylerin bozukluklarının giderilmesinde kullanılır. Özellikle MDF ve prefabrike parçaların yüzey bozukluklarını kapatıp son kat boya uygulamasına hazır hale getirir.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 76% +,- 2% ağırlıkça.
Yoğunluk : 1.82+,- gr/cm3 20 0C
Kuruma : 25–30 dk. Dokunma Kuruması 6-8 s. Tam kuruma.
Yüzey Kaplama : 9 – 10 m2 / kg.
İnceltme : Selülozik tiner ile.
Renk : Siyah & Beyaz (sipariş özelliklerine uygun renkler üretilebilir.)
Karışım Oranı : (Ağırlıkça) 1 nci komponent : 2 nci komponent =3:1
Uygulama
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı,her türlü yağ, kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeylerin kuru ve temiz olmasına özen gösterilmelidir [6].
3 kısım birinci komponent ile 1 kısım ikinci komponenti karıştırınız.
Pistole atış viskozitesi sağlanana kadar selülozik tiner ile inceltiniz.
Pistole ile tatbik edilir.
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatınız.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.24. Parke Vernik
Tip
Üretan alkid bazlı, tek kompenentli, yüksek parlaklığa sahip ve parlaklığı uzun süre koruyabilen parke vernik. Elastik film tabakası sayesinde yüzeyi çizilmeye ve boyamaya karşı korur. Parke vernik uygulanmış yüzeylerde deterjan ile yıkanabilir [6].
Kullanım alanları
Parkeleri, ahşap kapıları, ahşap mobilya ve ekipmanlarını, mozaikleri verniklemede kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 54% +,- 2% ağırlıkça.
Kuruma : 3-4 s. Tam kuruma 3 güm fiziksel ve kimyasal etkilere karşı dayanıklılık için.
Yoğunluk : 0.93 gr/ml (renge göre değişebilir.)
İnceltme : Sentetik tiner ile.
Yüzey Kaplama : 14 – 16 m2 / kg.
Renk : Şeffaf 93–95 Gloss (600C) parlaklıkta
Uygulama
Yüzey önceden zımparalanmalı, yüzeydeki hatalar ve delikler uygun bir madde ile doldurulmalıdır.
Yüzeyin hataları kapatıldıktan sonra vernikleme için 24 saat beklenmelidir.
Kullanım öncesi yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. Eğer yüzey ilk defa boyanıyorsa kuru ve temiz olmasına dikkat edilmelidir.
İlk kat uygulamasında, verniğin ahşap yüzeye daha iyi nüfuz etmesi için normalinden biraz daha inceltilmesi tavsiye edilmelidir.
+5 0C’ nin üzerindeki sıcaklıkta uygulama yapılmalıdır.
Fırça ya da silindir ile tatbik edilir.
Kutuları daha sonraki kullanımlar için sıkıca kapatılmadan önce bir miktar tiner ilave edilmelidir.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz [6].
5.25. Epoxy Yer Boyası
Tip
Çift kompenentli, reaksiyon kurumalı, kimyasallara ve aşınmaya dayanıklı, yarı parlak yer boyası.
Kullanım alanları
Günlük işlemlerde, asitlerin ve alkalilerin kötü etkilerine maruz kalan endüstriyel işetmelere kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : 68%
Kuruma : 20 0C de 12 saatte tam kuruma.
İnceltme : Özel epoxy tiner ile.
Yüzey Kaplama : 7 – 8 m2 / kg.
Karışım Ömrü : 23 0 C de 3 gün.
Karışım Oranı : 1. Komponent : 2. Komponent = 5:1 (Ağırlıkça)
Uygulama
Kullanım yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. Gözenekli yerle dolgu maddesi ile doldurulmalıdır [6].
Fırça, silindir ya da tabanca ile tatbik edilir.
Kutular açılmadan –15 0C ile +25 0C arasında 1 yıl saklanabilir.
5 kısım birinci komponent: 1 kısım ikinci komponenti karıştırınız.
Emniyet
Yanıcı ve parlayıcıdır. Sıcak ortamlarda depolamayınız, direkt ateşe tutmayınız. Boş kutular uygunsuz yerlere atılmamalıdır. Çocukların erişemeyeceği yerlerde tutunuz.
5.26. Epoxy Emaye Sonkat Boya
Tip
Çift kompenentli, epoxy esaslı, her türlü yüzeye çok iyi yapışabilen, atmosferik korozyona ve kimyasal maddelere karşı çok dirençli, reaksiyon kurumalı, elastik film veren son kat boya.
Kullanım alanları
Küvetlerde, yıkama tanklarında, lavabolarda, çamaşır makinelerinde, buzdolaplarında, dondurucular ile diğer seramik ve metal yüzeylerde kullanılır.
Teknik özellikleri
Katı Madde : Boya = 66.55% +,- 0.1% (beyaz)
Sertleştirici = 34.50 % +,- 0.1%
Karışım = 56% +,- 0.1% (beyaz)
Kuruma : 2 saat toz kuruma
10-20 saat Dokunma kuruması
72 saat tam kuruma
7 gün Tüm kimyasal etkenlere dayanıklılık için.
Yoğunluk : 1.3 +,- 0.1 gr/ml (renge göre değişebilir.)
İnceltme : Özel epoxy tiner ile.
Yüzey Kaplama : 8 – 10 m2 / kg.
Karışım Oranı : 1. Komponent : 2. Komponent = 2:1
Karışım Ömrü : 25 0C de 2 gün.
Uygulama
Kullanım yüzey temizlenmeli, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. Gözenekli yerle dolgu maddesi ile doldurulmalıdır.
Fırça, silindir ya da tabanca ile tatbik edilir.
Kutular açılmadan –15 0C ile +25 0C arasında 1 yıl saklanabilir.
Emniyet
Çocukların ulaşamayacağı yerde saklayınız. Eğer boya teninize temas ederse sabunlu su ile yıkayınız [6].
6. AĞAÇ YÜZEYLERİNDE YAPILAN DEKORATİF İŞLEMLER ve MODERN UYGULAMALAR
6.1. Dekoratif İşlemler
6.1.1. Kadife Kaplama
Yapıştırıcı sürülmüş yüzey, pamuk veya sentetik lif püskürtülerek yapılır. Yüzey kadife benzeri bir görüntü kazanır. Bazı mobilyalarda, çekmece içlerinde, oto ve oyuncak endüstrisinde, mücevher ve ambalaj kutularında, dekoratif eşya ve panolarda, vitrinlerde, sergilerde kullanılan bir süsleme tekniğidir.
En basit kadife kaplama veya tüylenme yapıştırıcı sürülen yüzeye lif dökülerek ve fazlası alınarak yapılır. Az sayıda parça üzerinde uygulanabilen bu teknikte, dengeli ve güvenilir bir çalışma yapılmaz. Daha modern bir yöntemde, lifler yapıştırıcı sürülmüş yüzeye özel bir tabanca ile püskürtülür. Özel sıvılarla nemlendirilen lifler elektrikle yüklenir. Kaplanacak iş, uçları yapıştırıcı sürülmüş eşyaya gelecek biçimde yönlenir ve genellikle yüzeye dik konumda yapışır [2].
Basit işlerde yapıştırıcı olarak, kauçuklu tutkal, kaurit tutkalı kullanılabilir. Tutkalın türü, kullanılma amacına ve çalışma ortamına göre seçilmelidir. 1 mm. boyunda lifle çalışırken 1 m2 lik alana yaklaşık olarak, 100 gr. Lif ve 100 gr. Yapıştırıcı gerekir. Yüzeye yapışan lif, sağa, sola oynamalı fakat kopmamalıdır. Yapıştırıcı olarak küçük atölyelerde ve acele işlerde verniklerden de yararlanılır. Yüzeye vernik püskürtülür ve henüz donmadan üzerinde lifler dökülür. Daha sonra kuruyan vernik üzerindeki fazla lifler fırçalanarak alınır. Lif püskürtmek için geliştirilmiş basit ve ucuz tabancalarda vardır. Az sayıda iş parçası için bu tabancalardan da yararlanılabilir.
6.1.2. Yüzeyin fırça ile aşındırılması
Ağaçtan hazırlanan işlerde çelik telli büyükçe bir fırça ile, yüzeyin fırçalanması şeklinde yapılır. Çoğunlukla çam türü ağaçlarda uygulanır. Fırça, ağacın yumuşak bölümlerini fazla, sert bölümlerini az aşındırır. Girintili, çıkıntılı bir görüntü elde edilir. Fırçalama elde veya makinede yapılabilir. Elde yapılacak işlerde, fırçayı kullanmadan önce, aşağıda açıklanan biçimde bilmek yararlıdır. Fırça sapından tutulur. Bir yağ taşına, ileri doğru bastırılarak, sürülür. Geri alınırken fırça kaldırılır. İşleme böyle devam edilirse fırçanın tellerinde, tek taraflı bir kılağı oluşur. Fırça, ağacın boyu yönünde tutularak dolusuna ters sürülmelidir. Hiçbir şekilde dokuya dik yönde çalışılmaz. Çalışma, yüzeyin ortasından kenarına doğru olmalıdır. Biriken tozlar bitkisel bir fırça ile alınır [2].
Bundan sonra ağaç boyanabilir. Ağaç boyandıktan sonra da fırçalanarak dekoratif bir görüntü sağlanabilir. Boyanan işin fırçalanabilmesi için 18-24 saat kuruması gerekir. Yumuşak bölümleri aşınan ağacın, dış etkilere dayanımı da artar.
6.1.3. Yüzeyin yakılması
Ağaçtan hazırlanan işlerde yüzeyin yakılması, fırçalanması gibi işlemler çoğunlukla çam türü ağaçlarda uygulanır. İşlemlerin sonunda, sert Sonbahar dokularından oluşan bölümler yüksek kalır. Yumuşak İlkbahar dolulu bölümler aşınır, çukurlaşır. İşlemin amacı yıl halkaları arasındaki zıt görüntüyü daha da belirli hale getirmektir. Uzun süre doğal havanın etkisi altında kalan ağacın yüzeysel görüntüsünü andıran durum, köy tipi mobilya ve dekorasyonda aranır. Meşe, dişbudak, çınar gibi geniş yapraklı ağaçlarda uygulanan yakma işlemi, yüzeyin mekanik etkilere dayanımını da biraz arttırır.
Yakma işleminde yüzey, pürmüz lambası veya kaynak lambası ile yakılır. Ağaç belirli bir derinliğe kadar kömürleşir. Daha sonra çelik fırçalarla çalışan yüzeyden, kömürleşen bölüm alınır. Yumuşak yıl halkaları bölümler, daha çok ve derinliğine kömürleşir. Fırçalandığında çukurlaşır ve rengi biraz açılır. Sert yıl halkalı bölümler ateşten daha az etkilenir. Fırçalanmada fazla aşınmaz ve tümsek kalır. Koyu kahverengi ile siyah arasında renklenir. Yüzeyde, doğal ağaçtan farklı, abartılmış bir görüntü oluşur. Yakma işlemi için en uygun ağaç masif, beyaz çamdır.
Yakılıp fırçalandıktan sonra yüzeye selülozik dolgu verniği veya poliüretan dolgu verniği tatbik edilir. Dolgu zımparasından sonra, malzemenin üzerine ipek mat vernik veya poliüretan mat vernik atılarak işlem tamamlanmış olur.
Yakma işlemi eski boyaların sökülmesi amacı ile de başvurulabilir. Yağlı boya ve benzeri örtü katları, yakılarak ve bir ıspatula ile kazılarak da yüzeyden alınabilir. Çelik telli fırça ile yüzeydeki kömür temizlenir, daha sonra sabunlu su ve bitkisel fırça ile yıkanır [4].
6.1.4. Yüzeyin zımparalanması
Klasik mobilyaların boyanmasında uygulanan bir boyama tekniğidir. Özellikle oymalı, kabartmalı yüzeylerde uygulanır.
Vernikleme vernik zımparası yapılan işlerin üzerinde önce istenilen renkte renk tatbik edilir. Bu renkler özellikle ceviz, kahverengi ve vb. renkler kullanılmalıdır. Yüzeye atılan renk 20 0C sıcaklıkta 2 – 4 saat kuruduktan sonra, oyma yapılan yüzeyin yüksek kısımlarına 220 – 350 numaralı zımpara ile zımpara sürülerek atılan boyanın yıpratılması sağlanır. Bu yıpratma isteğe göre değişebilir. Kimi zaman boya çıkarana kadar devam eder. Zımparalama işlemi bittikten sonra yüzeye poliüretan mat vernik atılarak mobilya kurutma haneye alınır.
Klasik mobilyaların boyanmasında uygulanan bir diğer yöntem ise gölgelendirme diye adlandırdığımız boyama şeklidir. Mobilyaların vernik zımparalama işlemi tamamlandıktan sonra oyma yapılan bölgelere benzinle inceltilen toz boya sürülür. Eğer bu boya temin edilemezse bunun yerine siyah matbaa mürekkebi veya zift kullanılabilir. Oyma yapılan bölgelere sürülen siyah boya daha sonra temiz bir bezle fazlalıkları alınır. Oyma yapılan bölgelerin derin yerlerine bez girmeyeceğinden o bölgeler siyah kalır. Bezle silme işlemi bittikten sonra iş parçasına fazla olmamak kaydı ile selülozik dolgu verniği atılır.
Dolgu verniği atmamızın nedeni bez parçasının bırakmış olduğu tüylerin ortadan kaldırılmasını sağlamaktır. Atılan dolgu verniği kuruduktan sonra 220 – 350 numaralı zımpara ile zımparalandıktan sonra, yüzeye poliüretan mat vernik atılarak işleme son verilir [7].
6.2. Dekoratif Eskitme
Kaplamalı veya çıplak suntadan yapılan mobilyaların, örtücü boyalar kullanılarak elde edilen eskitme görüntüye dekoratif eskitme diye adlandırılır. Dekoratif eskitme kendi arasında ikiye ayrılır. Bunlar;
Örtücü boylardan yapılan eskitme,
Zemin eskitmedir.
6.2.1. Örtücü boyalarla yapılan eskitme
Tanımı : Genellikle çıplak suntadan üretilmiş veya astar kaplamalar kullanılarak yapılan mobilyaları sentetik boya ile selülozik boyaların aynı zeminde kademeli olarak tatbiki ile yüzeyde oluşturulan rustik görüntüye denir.
6.2.1.1. Kullanılacak malzemeler
MDF astar veya suntamatik poliüretan dolgu verniği,
Arkilik macun,
Selülozik boya (oksit sarı, kahverengi, vb.)
Sentetik neft,
Matbaa mürekkebi (kahverengi ve siyah),
Kalın bulaşık teli,
Selülozik tiner,
Poliüretan ipek mat vernik,
Selülozik dolgu verniği,
120 numara zımpara 220 numara zımpara,
6.2.1.2. Eskitme boya yapımının işlem basamakları
Çıplak suntadan veya adi astar kaplamadan yapılmış mobilya kirden yağdan ve tutkal gibi boyamada sakıncalar doğuran olumsuzluklar ortadan kaldırıldıktan sonra yüzeye MDF astar veya suntamatik poliüretan dolgu verniği daha önce MDF astar hakkında verdiğimiz bilgiler ışığında katlar arası 1 – 2 saat beklenerek 2 kat tatbik edilir.
Macun kontrolü gerektirecek nedenler ise macun kontrolü yapılır. Ve gerekli yüzlere macun çekilir.
Daha sonra macunlarla birlikte atılgan dolgu verniği 220 – 350 numaralı zımpara ile yüzey düzeltilene kadar zımpara yapılır [4].
Vernik ve zımparalama işlemi bitmiş malzeme, iyice temizlenerek tezgaha dizilir.
1 / 2 oranında selülozik tiner ile incelttiğimiz selülozik boya (oksit sarı veya açık kahverengi) 4 – 6 atmosfer basınçlı hava ve 18 – 20 mm. meme uçlu pistole ile malzemenin üzerine tatbik edilir.
Atılgan boya 20 o C de 15 – 20 dk. Bekletilir. Sıcaklıkla kuruma süresi ters orantılı olduğu unutulmamalıdır. Yani sıcaklık düşerse kuruma süresi artar sıcaklık yükselirse kuruma süresi azalır.
Atılgan boya tırnak kuruluğuna geldiğinde, siyah ve kahverengi matbaa mürekkebini sentetik neftle sıvı akışkanlığına gelene kadar inceltilir.
İnceltilen matbaa mürekkebi işin yüzeyine temiz bir bezle sürülür.
Sürülen boya çizme kuruluğuna geldiğinde kalın bulaşık teli ile yüzey üzerine hafifçe bastırarak malzemenin boyu yönünde paralel doğrultular şeklinde sürülür.
Tel ile çizme işlemi bittikten sonra malzeme 20 o C sıcaklıkta 30 dk. bekletilerek sentetik boyanın kuruması sağlanır.
Sentetik boya kuruduktan sonra yüzeye dolgu verniği ve 3 bölümü selülozik tiner ile incelttiğimiz vernik pistole ile atılır.
Malzemenin üzerine atılan selülozik dolgu verniği zımparalanma kuruluğuna geldiğinde 120 numara veya birbiri yüzeyine sürerek sıfır hale getirdiğimiz zımpara ile yüzey hafifçe zımparalanır.
Zımparalamadan sonra zımpara tozları iyice temizlenir. Temizlenen yüzeye 1 bölüm ipek mat 3 bölüm sertleştirici ve 2 bölüm selülozik tiner ile incelttiğimiz son kat boya atılır. İşlem bittikten sonra malzeme kurutma odasına alınarak işlem tamamlanmış olur. Aşağıda değişik renklerden yapılan eskitme örnekleri verilmiştir. (Şekil 6.1. ve 6.2.)
Şekil 6.1. Ceviz Eskitme [1]
Şekil 6.2. Dekoratif Eskitme [1]
6.2.1.3. Eskitme boya yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar
Vernik zımparası yapılmış iş parçası dikkatli bir şekilde kontrol edilmeli, zımpara değmemiş yüzeyler tekrar zımparalanmalı. Çünkü atacağımız selülozik boya kuruyabilir. Attığımız selülozik boya kurumuyorsa veya çok geç kuruyorsa kurmayı hızlandırmak için selülozik boya üzerine çok ince bir kat halinde selülozik vernik atarsak boyanın kuruması hızlanmış olur.
Katlar arası belirlenen süreyi hiçbir şekilde kısaltmamalıyız, tırnak kuruluğuna gelmeyen yüzeye hiçbir işlem yapmamalıyız. (Tırnak kuruluğu, atılan boyaya tırnağımızı bastırdığımızda eğer tırnak izi kalıyorsa zemin henüz yaş demektir. Bu kontrole tırnak kontrolü denir.)
Sentetik boyanın üzerine, boya tam kurumadan hiçbir boya gereci sürülmemelidir. Sentetik boya iyice kurumadan üzerine selülozik vernik veya poliüretan vernik atarsak attığımız boya çürüme yapar, zeminde beyazlama olur, katlar arası bağlantı kopar, bunu önlemenin tek yolu kuruma zamanında biraz sabırlı olunmaktır [7].
6.2.2. Zemin eskitme
Malzemeye dolgu verniği atmadan önce, işin üzerinde yapılan renksel müdahaleye zemin eskitme denir. Zemin eskitmedeki amaç kaplamalı veya ağaç yüzeyin doğallığını koruyarak istenilen renkte mobilya üretmektir. Bu boyama yönteminde ilk bahar odunu ile sonbahar odunu arasındaki yıllık halka farklılığını olabildiğince açığa çıkarmaktır. Başka bir deyişle ağacın harelerini elden geldiğince belirginleştirmektir.
6.2.2.1. Kullanılacak malzeme
Poliüretan dolgu verniği,
Poliüretan mat vernik,
İstenilen renkte pinoteks veya selülozik boya,
220 – 350 numara zımpara,
6.2.2.2. İşlem basamakları
Malzemenin temizliği, itina ile yapılmalıdır. Yüzeyde yağ, kir, tutkal lekesi vb. lekelerden iyice arındırılmış olmalı, gerekirse yüzey temizliği tekrar uygulanmalıdır.
Boyamaya geçmeden önce, renk ayarlanmalı rengi ayarlarken önce bir örnek parça üzerinde deneme yapılmalıdır.
Hazırladığımız rengi yüzeye elyaf yönünde, dik yüzeyler için aşağıdan yukarı doğru iyice yedirilerek çekilmelidir.
Renk çekme işleminden sonra kuruması için 20-25 0C derecede 30-40 dk bekletilmelidir.
Renk kuruduktan sonra üzerine 350 numara zımpara ile çok hafif bir şekilde zımpara sürülür. Zımpara sürmekteki amaç renk dengesini sağlamak ve bezin bıraktığı tüylerin gidermektir.
Zımpara işleminden, zımpara tozlarının temizlenmesinden sonra mobilyaya poliüretan dolgu verniği, katlar arasında beklenerek iki kat atılır.
Vernik, zımparalama kuruluğuna geldiğinde 220 – 350 numaralı zımpara ile zımparalanır.
Zımparadan sonra zımpara tozları iyice temizlenir ve son kat olarak poliüretan mat vernik atılarak malzeme kurutma odasına alınır [7].
Şekil 6.3. Zemin Eskitme [1]
6.2.2.3. Zemin eskitme yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ, kirden arındırılmalıdır. Yüzeyin kuru temiz olmasına özen gösterilmelidir.
Zemin eskitme yapımında, hareli ağaçlar seçilmeli, bu ağaçlar tercihen kayın, kestane, meşe, çam, dişbudak gibi ağaçlar kullanılmalıdır.
Tüm eskitme boyaların sonat işleminde poliüretan mat vernik kullanılmalıdır. Çünkü eski mobilya mat durur. Işıl ışıl parlayan bir eski mobilya düşünülemez [4].
7. ESKİTME BOYA
7.1. Meşe Eskitme
7.1.1. Tanım
Sentetik boya ile selülozik aynı zeminde kademeli olarak tatbiki ile, yüzeyde oluşan rustik görüntüye eskitme boya denir.
Meşe eskitme boya yapılırken ihtiyacımız olan malzemeler şunlardır.
Selülozik oksit sarı boya,
Sentetik neft,
Matbaa mürekkebi (kahverengi ve siyah),
Kalın bulaşık teli,
Selülozik tiner,
Poliüretan ipek mat,
Selülozik vernik,
120 numara veya sıfır numara zımpara
7.1.2. Eskitme boya yapımı
7.1.2.1. İşlem basamakları
Vernik zımpara işlemi bitmiş iyice temizlenerek tezgaha dizilir.
½ oranında tiner ile incelttiğimiz selülozik oksit sarı boyayı 4 – 6 atm basınçlı hava ile meme uçlu 1,8 –20 mm pistole ile malzemenin üzerine tatbik edilir [4].
Atılan boya 20 0 C’de 15-20 dk. bekletilir. Sıcaklıkla kurumanın ters orantılı unutulmamalıdır. Yani sıcaklık düşerse kuruma artar. Sıcaklık artarsa kuruma süresi azalır.
Tırnak kuruluğuna geldiğinde, sentetik neftle incelttiğimiz matbaa mürekkebini veya kahverengi sentetik boyayı bir bezle malzemenin üzerine sürülür.
Sürülen malzeme dikme kuruluğuna geldiğinde, kalın bulaşık teli ile yüzeyin üzerine hafifçe bastırılarak malzemenin elyaf yönüne doğru paralel doğrular şeklinde sürülür.
Telle çizme işlemi bittikten sonra malzeme 20 0C sıcaklıkta 30 dk. bekletilerek sentetik boyanın kuruması sağlanır.
Sentetik boya kuruduktan sonra yüzeye 1 bölüm selülozik vernik 3 bölüm selülozik tiner ile inceltilerek pistole ile tatbik edilir.
Malzemenin üzerine atılan dolgu verniği kuruduktan sonra 120 numara zımpara veya sıfır numara zımpara ile pürüz zımparası yapılır.
Zımparadan sonra zımpara tozları iyice temizlenir. Daha sonra 1 bölüm ipek mat 8 bölüm sertleştirici 2 bölüm tiner katılarak yüzeye hazırlanacak son kat hazırlanır. 4 – 6 atm basınçla ve 1,8; 2,0 meme uçlu pistole ile atılır. İşlem bittikten sonra malzeme kurutma odasına alınır [4].
7.1.2.2. Eskitme boya yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar ve karşılaşılabilecek sorunlar
Vernik zımparası yapılmış iş parçası dikkatle kontrol edilmeli zımpara değmemiş yüzeyler tekrar zımparalanmalıdır. Çünkü atacağımız selülozik boya kurumayabilir. Böyle bir durumla karşılaştığımız zaman kurumayan selülozik boyanın üzerine çok ince bir kat halinde selülozik vernik atarsak boyanın kurumasını sağlamış oluruz.
Katlar arası süreyi hiçbir şekilde kısaltamayız. Tırnak kuruluğuna gelmeyen yüzeye hiçbir işlem yapamayız. (Tırnak kuruluğu : Atılan boyaya tırnağımızı batırdığımızda eğer tırnak izi bırakıyorsa zemin henüz yaş demektir.) [7].
Sentetik boyanın üzerine, boya tam kurumadan kesinlikle hiçbir boya gereci atılmamalıdır. Sentetik boya iyice kurumadan üzerine selülozik vernik veya poliüretan son kat boya atarsak attığımız boya çürüme yapar., zeminde beyazlaşma olur, katlar arası bağlantı kopar. Bunu önlemenin tek yolu kuruma zamanında biraz sabırlı olmaktır.
Ceviz eskitme veya başka renkte eskitme boya yapacağımız. Zaman vernikli zeminin üzerine atacağımız selülozik boya uyumlu seçilmelidir. Örneğin ceviz eskitme yaparken zemine açık kahverengi atılmalı, çalışacağımız renk alttaki renkten koyu olmalıdır.
Şekil 7.1. Meşe Eskitme [2]
7.2. Zemin Eskitme
7.2.1. Tanım
Malzemeye vernik zımpara yapmadan önce, malzeme hazırken üzerine yapılan her türlü boyasal müdahaleye “Zemin Eskitme “ denir. Zemin eskitmede amaç; malzemenin doğallığını koruyarak ilkbahar odunu ile yaz odununu arasında yıllık halkaları ortaya çıkarmaktır. Başka bir değişle, ağacın harelerini elden geldiğince belirtmektir [2].
7.2.2. Zemin eskitme yapımı
7.2.2.1. İşlem basamakları
Malzemenin zemin temizliği itina ile yapılmalıdır. Yüzeyde yağ, tutkal, vb. lekeler bırakılmamalı, gerekli yüzey temizliği tekrar yapılmalıdır.
Yüzey eskitmeye geçmeden önce, renk ayarlanmalı, örnek bir parça üzerinde denenmelidir.
Hazırladığımız rengi yüzeye yedirerek güzelce çekilmelidir.
Daha sonra rengin kuruması için yaklaşık 20 – 25 C0 ‘de 30 – 40 dk. beklenir.
Renk kuruduktan sonra üzerine poliüretan dolgu verniği, yoksa selülozik vernik kademeli bir şekilde atılmalıdır.
Vernik kuruduktan sonra zemindeki rengi çıkarmamak şartı ile iyice zımparalanır.
Zımparadan sonra tozlar temizlenir. Son kat ipek mat veya mat poliüretan vernik atılarak malzemeye kurutma odasına bırakılır.
7.2.2.2. Zemin eskitme yapılırken dikkat edilmesi gereken hususlar
Uygulamadan önce yüzey eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. Yüzeyin kuru ve temiz olmasına özen gösterilmelidir.
Yüzey eskitme boya yaparken, hareli ağaçlar tercih edilmelidir. Ağaçlar tercihen kayın, kestane, meşe, çam, dişbudak gibi ağaçlar kullanılmalıdır. Freze desenli kaplama kullanmaktan kaçınılmalıdır.
Tüm eskitme boyaların son katında mat vernik kullanılmalıdır. Çünkü eski boya mat durur. Işıl ışıl parlayan bir eski mobilyaya hiç birimiz şahit olmamışızdır [7].
7.3. Natürel Eskitme
7.3.1. Tanımı
Ahşaba hiç bir kimyasal müdahalede bulunmadan fiziki müdahalelerle ahşabın harelerinin belirleştirilmesinden dolayı ortaya çıkan görüntüye “Natürel Eskitme” denir.
7.3.1.1. İşlem basamakları
Eskitme yapılacak zemin, eski boya kalıntısı, her türlü yağ ve kirden arındırılmalıdır. İlk defa boyanacak yüzeyler kuru ve temiz olmalıdır.
Yüzey iyice temizlendikten sonra, malzeme açık alevle yakılır. Yakma işlemini oksijen tabancası ile yapmak en idealidir. Bunun yanı sıra sıcak kumla, vb. şeylerle yüzey yakılabilir.
Yüzey dengeli ve hafif bir şekilde yakıldıktan sonra, tel fırça yüzey ahşabın elyaf yönünde fırçalanır.
Fırçalanmadan sonra yüzeye isteğe göre poliüretan dolgu verniği veya selülozik dolgu verniği atılır.
Verniğin kurumasına müteakip 220 - 350 numara zımpara zımparalanır.
Zımparadan sonra zımpara tozları iyice temizlenir ise yüzeye poliüretan ipek mat veya poliüretan mat vernik atılarak kurutmaya kaldırılabilir [2].
7.3.1.2. Dikkat edilmesi gereken hususlar
Yakarak natürel eskitme işlemi genellikle masif mobilyalarda kullanılmalıdır.
Kaplama mobilyalarda kullanma zorunluluğu varsa, dönüşümsüz tutkal kullanılmalıdır. Örneğin sıcağa karşı dayanımı olan PVA sıcak pres tutkalı kullanılmalıdır.
Birde üzerinde çalışacağımız ağaçların hareli ağaç cinsinden olmasına özen gösterilmelidir.
7.4. Pon -Pon Poşet Boya
7.4.1. Sentetik, selülozik kombinasyonu)
7.4.1.1. Tanım
Selülozik boya üzerinde sentetik boyanın poşet ile desen verilmesinden elde edilen görüntüye “ponpon poşet boyama” denir [4].
7.4.1.2. Ponpon poşet boya yapımı
7.4.1.3. İşlem basamakları
Vernik zımpara işlemi bitmiş malzeme iyice temizlenip tozu alındıktan sonra tezgaha dizilir.
Yüzeye istenilen renkte selülozik boya atılır.
Selülozik boyanın kuruması için kurutma odasına alınarak, 20-25 derecede 30-45 derecede bekletilir. Bu esnada desen yapacağımız boya sentetik neftle veya sentetik tinerle sıvı akışkanlığına gelene kadar inceltilir.
Tırnak kuruluğuna gelen selülozik boya attığımız parça kurutma odasından alınarak işlem yapacağımız tezgaha konur.
Hazırladığımız sentetik boyayı tüy bırakmayan bir bezle veya amerikan bezi ile parça kenarlarından akıntı yapmayacak şekilde yüzeye sürülür. Daha bir poşetle yüzeye vurularak desen verilir.
Poşetleme işleminden sonra iş parçası tekrar kurutmaya alınarak 20-25 ve 30-45 derecede bekletilir.
Sentetik boya kuruyunca yaptığımız desenin üzerine 1/3 ölçeğinde incelttiğimiz selülozik vernik atılır. Selülozik verniğine atmamızdaki amaç son kat olarak kullanacağımız son kat olarak kullanacağımız malzeme ile sentetik malzeme arasında bağ kurmak, son olarak kullanacağımız poliüretan veya selülozik parlağın sentetik malzeme ile bağdaşmasını sağlamaktır. Yüzeye de sentetik boya sürdüğümüzde bezin tüylerinin pürüz yapmasını engellemiş oluruz.
Tiner ile 1/3 oranında incelterek selülozik vernik zımparalama kuruluğuna geldiğinde o numara su zımparası ise pürüz zımparası yapılır.
Zımpara tozları iyice temizlendikten sonra yüzeye poliüretan parlak vernik atılarak kurutma odasına alınır [2].
7.4.1.4. Dikkat edilmesi gereken hususlar ve karşılaşabileceğimiz sorunlar
Boya katmanları arasında verilen kuruma sürelerine riayet ediniz.
Özellikle sentetik boyadan sonra boya iyice kurumadan hiçbir işlem yapılmamalıdır. Nemli veya yaş boya üzerine, selülozik vernik veya selülozik parlak vernik atığımızda büzüşme, çatlama ve çok belirgin beyazlaşma çürümeler olur. Bu sakıncaları önlemek için sentetik boya dokunma kuruluğuna gelmeden hiçbir işlem yapılmamalıdır.
Poşet boya yaparken iki kişi çalışmalıdır. Birisi sentetik renk çıkartırken diğeri de poşetle desen vermelidir. Eğer mümkünse elimize aldığımız poşeti, desen beraberliğini bozmamak için bırakılmamalıdır.
Desen yapacağımız renk zemine attığımız renkten koyu tonda olmalıdır. Tercihen zemin siyahsa sentetik gri matbaa mürekkebi veya sentetik sedef toz gri boya kullanılmalıdır.
Çok büyük yüzeye veya çok sayıdaki işlerde sentetik boya çok fazla parlağa birden çekilmemeli, poşetleme esnasında geçen sürede çekilen sentetik boya kuruyacağından poşetleme işlemi zor olur, bu yüzden fazla miktarda sentetik boya birden sürülmemeli, poşetleme bittikçe boya sürülmelidir [2].
Şekil 7.2. Ponpon (poşet) boyama [2]
7.4.2. Pon-pon poşet boya kalıbının yapımı
Büyük yüzeyler veya çok sayıdaki işlerin desen beraberliği için poşet kalıbı yapılmalıdır.
Bunun için 8-10 adet normal büyüklükte ki poşet, ağızları aynı yöne gelecek şekilde üst üste geçilir veya yan yana dizilir. Daha sonra poşetler ikiye katlanır ve ortasından sıkıca bağlanır. Bağlama işleminden sonra poşetin bir ucu makasla düzgünce kesilir. Ponpon poşet boya kalıbı elde edilir [5].
7.5. Fasalit Boya (Püskürtme Boya)
7.5.1. Tanımı
Selülozik boya atılmış yüzeye düşük basınçta ve farklı renkte boya püskürtülmesinden elde edilen görüntüye “Fasalit Boya” denir.
Fasalit boya yapımında kullanacağımız malzemeler şunlardır:
Değişik renkte selülozik boya (mavi,yeşil, beyaz, vb.),
Selülozik dolgu verniği,
Sıfır numara zımpara,
Selülozik tiner,
Poliüretan parlak vernik.
7.5.2. Fasalit boya yapımı
7.5.2.1. İşlem basamakları
Vernik zımpara işlemi tamamlanmış ve güzelce temizlenmiş iş parçası püskürtme odasına dizilir.
Uygun viskozitede selülozik tinerle incelttiğimiz selülozik boyayı (açık mavi) atılır.
Selülozik boya atıldıktan sonra dikme kuruluğuna gelinceye dek malzemeyi bekletiniz.
Tabancayı selülozik tinerle temizlendikten sonra, tabancanın deposuna (beyaz, yeşil, siyah) zeminin renginden farklı bir renkte selülozik boya seçiyoruz ve bu boyayı hiç inceltmeden dolduruyoruz [7].
Daha sonra tabancayı takarak, yüzeye fazla yaklaştırmadan (yaklaşık 50 cm mesafeden) yüzeye kalın boya püskürtüyoruz. Aynı işlemi tabancayı yıkadıktan sonra farklı renklerde devam ettirebileceğimiz gibi tek renk olarak da bırakabiliriz.
Püskürtme işlemi bittikten sonra tabanca iyice temizlenmelidir.
Püskürttüğümüz selülozik boya kalın olduğundan kuruma süresini uzun tutmamız gerekir.
Püskürttüğümüz boyanın zımpara kuruluğuna gelmesini bekleriz, bu da yaklaşık olarak 25 0’de 60 dk. dır.
Malzeme yeterince kuruduktan sonra yüzeye 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği fazla bol olmamak kaydı ile tek halinde atıyoruz.
Atılan dolgu verniği zımparalanma kuruluğuna geldiğinde sıfır numara zımpara ile pürüz zımpara yapıyoruz.
Daha sonra yüzeyi zımpara tozlarından iyice temizledikten sonra son kat poliüretan parlak vernik atarak işlemi tamamlamış oluruz [6].
Şekil 7.3. Püskürtme ( Fasalit) Boyama [1]
7.6. Fasalit Boyama 2 (Damlatılarak Yapılan Fasalit)
7.6.1. Tanımı
Selülozik boya atılmış yüzeye farklı renklerde selülozik boya damlatılarak oluşturulan görüntüye fasalit boyama denir.
7.6.2. İşlem basamakları
Vernik zımpara işlemleri tamamlanmış yüzeye istenilen renkte selülozik (mavi, beyaz, siyah) boya atılır. Atılan boya dikme kuruluğuna geldiğinde, önceden belirlediğimiz selülozik boyayı (mavi, beyaz, siyah) damlama akışkanlığına gelecek şekilde selülozik tiner ile inceltiyoruz.
İstediğiniz boyayı bir el yardımı ile veya ince bir çıta yardımı ile yüzeye damlatıyoruz. Damlatma işlemini çıtayı boyaya batırarak gerçekleştiriyoruz.
Bu damlatma işlemini değişik renklerde devam ettirebileceğimiz gibi iki renkte de veya tek renk olarak da bırakabiliriz.
Damlatma işlemi bittikten sonra boyanın dokunma kuruluğuna gelmesi için ekletiyoruz. Bu süre yaklaşık olarak 250’de 60 dk. dır.
Boya kuruduktan sonra yüzeye 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği atıyoruz. Vernik kuruduktan sonra 350-400 numara zımpara ile pürüz zımparası yapıyoruz.
Zımparadan sonra çıkan tozları temizleyip poliüretan son kat parlak vernik atarak işleme son veriyoruz [4].
7.7. Mermer Boyama (Patina Boyama)
7.7.1. Tanım
Selülozik boya üzerine sentetik boyalardan faydalanarak oluşturulan mermer desenli görüntüye “Mermer Boyama” denir.
Genellikle sehpa üzerine, masa üstlerine, dolap kapaklarına, vs. gibi direkt görünen yüzeylere yapılır.
Mermer boyama yaparken aşağıdaki malzemeleri temin etmemiz gerekmektedir. Bunlar;
Poliester dolgu verniği,
Selülozik astar boya (beyaz),
Selülozik yüz boya (kahverengi, beyaz, siyah vs.),
Selülozik tiner,
Poliüretan parlak vernik,
Selülozik dolgu verniği,
Sentetik boya (kahverengi, beyaz, kırmızı vs.),
Sentetik neft,
220-350 numara zımpara,
tüy bırakmayan ucuz bez veya Amerikan bezi,
7.7.2. Mermer boyama yapımı
7.7.2.1. İşlem basamakları
İş parçasının yüzeyine poliester dolgu verniği atılır. (Geniş bilgi için bkz. Poliester vernik)
Poliester kuruduktan sonra önce 220 zımpara ile zımparalanır, daha sonra 350 numaralı zımpara ile zımparalanır.
Zımparalama işlemi bittikten sonra, zımpara tozlarını iyice temizledikten sonra yüzeye astar selülozik beyaz boya atılır. Selülozik astar boya kuruduktan sonra macun kontrolü yapılır.
Macun kontrolü ve zımparalamadan sonra yüzeye istenilen renkte selülozik yüz boya atılır. Tercihen beyaz boya seçilir [4].
Selülozik boya kuruduktan sonra desen yapımına geçilir.
Mermer deseni yapacağımız sentetik boya ve sentetik tiner ile veya sentetik neft ile sıvı akışkanlığına gelinciye kadar inceltilir.
İnceltilen bu boya bir bezle, yüzeye sürülür. Her tarafa dengeli bir şekilde sürüldükten sonra fazlalıkları alınır.
Daha sonra temiz bir bezle sürülen boyayı hafif hafif bez darbeleri ile mermer deseni verilir.
Bu şekli verirken sürülen boyayı sağa - sola biriktirecek şekilde koyu bir mermer deseni yapılır.
Şekil 7.4. Mermer boyama [4]
Desen yapma işlemi bittikten sonra boyanın kuruması beklenir. Bu da 250’de yaklaşık 30 dk. dır.
Boya kuruduktan sonra desenin üzerine 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği atılır.
Dolgu verniği kuruduktan sonra pürüz zımparası yapılarak üzerine poliüretan parlak vernik atarak işlem sona erdirilmiş olur.
7.7.2.2. Mermer boyama yapılırken dikkat edilecek noktalar
Örtücü boya yapacağımız işlerde astar kaplama kullandığımız gibi bu iş içinde astar kaplama kullanılmalıdır.
Katlar arası sürelere riayet edilmelidir.
Desen yaparken tüy bırakmayan bezler kullanılmalıdır.
Mermer deseni yapacağımız yüzeye poliester dolgu veya buna benzer katman yapıcı dolgu vernikleri kullanılmalı.
Son kat olarak kullanacağımız vernik kaliteli parlak vernik olmalı tercihen poliüretan parlak vernik kullanılmalı.
7.8. Çatlak Boyama
7.8.1. Tanımı
Mobilya yüzeyinde çatlak vernik kullanılarak veya farklı özellikteki boyalar kullanılarak elde edilen çatlak görüntüye çatlak boyama denir.
Çalak boyama da diğer örtücü boyalar grubuna girdiği için mobilya yapımında astar kaplama olarak kullanılmaktadır.
Çatlak boya yapımında kullanacağımız malzemeler şunlardır.
Selülozik boya (istenilen renkte olabilir),
Sentetik boya (istenilen renkte olabilir),
Sentetik tiner,
Çatlak vernik,
Mat veya parlak vernik,
Selülozik tiner [7].
7.8.2. Çatlak boya yapımında işlem basamakları
Vernik zımpara işlemi bitmiş istenilen mobilyaya istenilen renkte selülozik boya atılır.
Çatlak vernik ½ oranında selülozik tiner ile inceltilerek içine zeminin renginden farklı bir renkte selülozik boya atılır. Bu karışım yüzeye atılabileceği gibi, yüzeye iki kat farklı renkte selülozik boya attıktan sonra boyanın kurumasına mukabil yüzeye ½ oranında incelttiğimiz çatlak vernik atılabilir.
Çatlak vernik çok pahalı olduğundan maliyet yükselecektir. Bir de her yerde kullanılamama gibi bir sorunu vardır.
Bilindiği gibi selülozik boyanın üzerine sentetik boya atıldığında sorun çıkmaz ama sentetik boyanın üzerine selülozik boya atarsak çatlama ve çürüme meydana gelecektir. Boyaların bu özelliğinden faydalanarak çatlak boya daha ucuza yapılabilir. Bunu yaparken de şöyle bir işlem sırası takip edilmelidir.
Vernik zımpara işlemi bitmiş işlerin üzerine sentetik boya atılır.
Sentetik boya tamamen kurumadan üstüne farklı renkte selülozik boya atılır.
Selülozik boya atıldıktan sonra sentetik boya ile tepkimeye gireceğinden çatlama ve çürüme başlayacaktır.
İki boya arasında tepkime sona erince; bu da 25 0C’de yaklaşık 60 – 90 dk. dir.
Yüzeye mat vernik veya parlak vernik atılarak işlem sona erdirilir.
Not : Sentetik, selülozik karışımla meydana getirdiğimiz çatlak görüntüyü, bir başka mobilya da sağlama garantisi olmadığından desen beraberliği yoktur. Bu yüzden bu metotla çok zorunlu olmadığı müddetçe boyama yapılmamalıdır [7].
Şekil 7.5. Çatlak Boyama [1]
7.9. Kabartma Boyama (Gümüş – Bakır)
7.9.1. Tanım
Mobilya yüzeyinde değişik dolgu malzemeleri (lake macun, emaye macun vs.) ile oluşturulan kabartma görüntüye “Kabartma Boya” denir.
Mobilya sektöründe pek fazla kullanım alanı bulunmayan boyama çeşidi özel istek olduğu takdirde mobilyaya uygulanır.
Uygulama aşamasında kullanacağımız malzemeler;
Lake macun (alkalit lake macun),
Sentetik sedef toz boya (gri bakır),
Selülozik dolgu verniği,
Sentetik matbaa mürekkebi (siyah),
Amerikan bez (kaput bez, vernik bezi),
220-350 numara zımpara,
Poliüretan parlak vernik [4]
7.9.2. İşlem basamakları
Vernik zımparalama işlemi bitmiş iş parçaları tozları iyice temizlendikten sonra tezgaha dizilir.
Lake macunu su ile uygun viskoziteye gelinceye kadar inceltilir. Uygun viskoziteyi sağlamak için belirlenmiş bir ölçeğimiz olmamakla beraber pratik olarak dik yüzeyde akmayacak viskozite de olması gerekmektedir.
Kabartma yapacağımız yüzeye istenilen şekilde form oluşturmak için kalıp kullanılacağı gibi serbest elle de çalışılabilir. İdeal olan kalıpta çalışmaktır. Bunun için pratik olarak bir kalıp hazırlarız. Bu kalıp şöyle hazırlanır;
4 mm. kontrplak , duralit, MDF, vs. parçayı içine çeşitli şekiller oyarak hazırlarız.
Hazırladığımız kalıbı iş parçası üzerine koyarız. Daha sonra incelttiğimiz macunu bu kalıbın içini dolduracak şekilde dökeriz.
Kalıbın üstünden taşan fazlalıkları aldıktan sonra amerikan (kaput) bezini sert bir top halinde katladıktan sonra macuna hafif darbeler şeklinde vurulur.
Bezle vurmakta ki amaç kabarık yüzeyler sağlamaktadır. Kabartma işlemi bittikten sonra macunun kuruması için 25 0C de 2 saat beklenir.
Zımparalama kuruluğuna geldiğinde kalıp çıkarılır ve kabartma desen üzerine 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği atılır.
Selülozik dolgu verniği kuruduktan sonra 220-350 numara zımpara ile pürüz zımparası yapılır [4].
Zımpara tozları güzelce temizlendikten sonra oluşturulan kabartmanın üstüne sentetik neftle incelttiğimiz sentetik sedef gri veya bakır rengini bir bez yardımı ile sürülür.
Sürülen sedef toz boya 25 0C de 30 dk. kuruması için bekletilir.
Sedef boya kuruyunca kabartmanın üzerinde 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği atılır. Selülozik vernik kuruduktan sonra 220-350 numara ile pürüz zımparası yapılır.
Zımparadan sonra zımpara tozları iyice temizlenir ve kabartmanın üstüne sentetik neftle incelttiğimiz siyah matbaa mürekkebi sürülür. Sürülen matbaa mürekkebi daha sonra temiz bir bezle ile yüzeydeki fazlalıklar alınır. Siyah matbaa boya sürmemizdeki amaç kabartmaya derinlik vermek ve bakır veya gümüş boyanın inandırıcılığını artırmaktır.
Matbaa mürekkebi ile gölgelendirme yaptıktan sonra boyanın kuruması için 25 0C de 30 dk. beklenir. Boya kuruduktan sonra sentetik matbaa mürekkebinin üzerine 1/3 oranında incelttiğimiz selülozik dolgu verniği atılır.
Atılan dolgu verniği kuruduktan sonra tekrar pürüz zımparası yapılır (yüzeye fazla bastırmadan).
Zımpara tozları temizlendikten sonra iş parçasının üzerine son kat poliüretan parlak vernik atılarak işleme son verilir [4].
Şekil 7.6. Kabartma boyama [1]
8. ÖZEL ÜST YÜZEY İŞLEMLERİ
Çok renkli kaplamadan hazırlanan işlerin verniklenmesi,
Hatalı örtücü katmanların onarılması,
Eski katmanların çıkarılması,
Boyalı eski işlerin renginin değiştirilmesi.
8.1. Çok Renkli Kaplamalardan Hazırlanan İşlerin Verniklenmesi
Kakma (marketri, intorziye) işlerde, değişik türde ve renklerde bir çok kaplama birlikte kullanılır. Böyle işlerin cilalanması veya verniklenmesi özel teknikler gerektirir. Koyu renkli kaplamalar renk pigmentleri (boyar madde) yönünden zengindir. Paduk, pelesenk, makasar, ceviz, maun, gül, vb. gibi ağaçlardan çıkan zımpara tozları su, ispirto ve tinerle renkli eriyik yaparlar. Ağaçların boyar madde taşıması bazı hallede istenmeyen sonuçlar yaratabilir.
Örneğin paduk ve akçaağaçtan hazırlanan bir iş zımparalanırsa maundan çıkan zımpara tozu akçaağaca yerleşir. Beyaz akçaağaçta noktalar halinde kırmızı, kahverengi lekeler oluşur. Bu sakıncaları gidermek için koyu renkli kaplamalarla açık renkli kaplamaların birlikte kullanılması halinde yüzey dikkatle sistirelenmeli çok zorunlu değilse zımparalanmamalıdır.
Böyle işlerde vernik bezle veya zımpara ile çekilmelidir, çünkü sıvı haldeki vernik koyu renkteki ağacın boyasını açık renkteki ağaca taşıyarak açık renkteki ağacın lekelenmesine neden olur. Bu sakıncayı ortadan kaldırmak için vernik ince katmanlar halinde tabanca ile püskürtülmelidir.
Tam yatay konumda olmayan vernikli yüzey de bir bir yönde akıntı olur. Koyu renkli kaplamanın üzerinde bir süre kalan renkte akıntı olur. Koyu renkli kaplamanın üzerinde bir süre kalan ve renklenen vernik sıvısı, eğim yüzünden açık renkli kaplamanın üzerine akarsa, boyanmasına neden olur.
Bu sakıncayı gidermek için parçayı yere paralel konuma getirilir. Çok zorunlu ise vernik ince katlar halinde ve kademeli olarak atılır [7].
8.2. Hatalı Örtücü Katmanların Onarılması
Selülozik vernikli işlerden oluşan lekeler ve çizgiler, su ve nemden meydana gelen beyazlaşmalar giderilebilir. 1/4 oranında tiner ve gomlak cilası karışımı ile bir topla çalışılırsa leke ve beyazlıklar kaybolur. Katman ince ise topla onarılan yere yeniden vernik sürülebilir veya püskürtülebilir.
Vernik filmi grileşen işlerde eritici sıvı ile nemlendirilmiş bir topla çalışılır. Aynı sonuç eritici sıvının (selülozik tiner) tabanca ile püskürtülmesi yolu ile de sağlanabilir. Yeteri kadar iner yüzeyde birkaç saat sonra grileşme kaybolur. Gerekirse parlatma işlemine geçilir. Vernik filminin üzerinde kalan küçük ezikler ve vuruklar hafifçe zımparalanarak giderilir. Küçük deliklere koyu vernikler damlatılır. Aynı amaçla uygun renkte selülozik vernik macunda kullanılabilir. Büyük vuruklarda ezilen vernik filmi bıçaklarla alınır. Çöken elyaf su ile kabartılır. Kuruduktan sonra zımparalanır ve koyu vernik damlatılarak hatalı yer düzeltilinceye kadar işleme devam edilir. Aynı işlemi hızlandırmak için poliester vernikte damlatılabilir. Bunu yaparken kullanılmış hale getirilmiş (açık hal elementlerinin birleştirilmiş hali) poliester vernik damlatılır. Vernik kuruduktan sonra zımpara yapılır ve son kat sürülür. Zeminini rengini tutturmak kullanılan boya asıl renkten açık olmalı ve birkaç sürülerek, hatalı rengin yerini diğer taraflara uydurulmalıdır [7].
8.3. Eski Katmanların Çıkartılması
Bezir yağı, yağlı vernik, yağlı boya, ispirtolu vernik, gibi organik örtücü gereçleri, baz etkili sıvılarla çıkartılabilir. Bunlar reçine sökmede, temizlemede kullanılan ve su da eriyen gereçlerdir. İşlem sabunlaştırıcı veya eritici gereçlerle yürütülür. Eritici ve sabunlaştırıcı sıvılar karıştırılarak birlikte kullanılmasının etkiyi artıracağından faydası vardır.
Vernik ve yağlı boya, selülozik vernik, selülozik boya gibi örtü katlarını sökmek için piyasada kullanılmaya hazır halde satılan gereçler vardır. Bunlar kutularda yazılı kullanım yöntemlerine göre kullanılmaktadırlar. Oldukça etkilidirler. Solvet adlı bir katman sökücü bir çok gereç üzerinde olumlu sonuç verir ve kullanılması kolaydır [7].
8.4. Boyalı Eski İşlerin Rengini Değiştirmek
Önce yüzeydeki örtücü katman tamamen çıkarılır, temizlenir. Yüzeyde örtücü gereç artığı veya inceltici, eritici, sabunlaştırıcı sıvı bırakılmaz. Örtü katı sökülen ağaçta genellikle boya sökme işlemine de gidilir. Boyanın kalitesi, boya oranı, boyanın silinmesinde rol oynar. Boyayı silmek iki yönlü çalışmadır. Bir yönden uygun çözüştürücü ile boya eritilir diğer yandan da renk açma yeteneğindeki gereçlerden faydalanılır. Buna rağmen boyalı işi tamamen doğal rengine getirmek çoğunlukla zor bazen de olanaksızdır. Boyaların çoğu ağacı hem fiziksel hem de kimyasal etki sonucu boyar.
Renk giderici gelişimin boyanın oluşumunu sağlayan bu iki yönde de etkili olması lazımdır. Anilin boyalar, kimyasal boyalar ve hazır ağaç boyalarla boyanmış işlerin rengini açmada kullanılan gereçleri şu şekilde sıralayabiliriz;
İnceltilmiş tuz asidi,
Oksalikasit,
Hidrojen peroksit (perhidrol),
Sayılan kimyasal gereçlerin ağaçta oluşturdukları etki farklıdır. Genellikle renk açma etkileri kuvvetlidir ama ağacı doğal rengine getiremezler. Daha çok ağacın doğal renginin koyu bir tonu sağlanabilir. İşin yeni rengi eskisinde daha açık olacaksa işlem güçleşir. Böyle hallerde başarılı olmak bilgiyi ve başarıyı gerektirir [4].
9. VERNİK ve BOYA SÜRMEDE KULLANILAN ARAÇ ve MAKİNELER
9.1. İçerik
Kompresörler,
Püskürtme tabancaları,
Püskürtme tabancasının kullanılması,
Üst yüzey işlerinde sağlığın korunması
9.1.1. Kompresör
Püskürtüme düzeyi gerekli hava basıncını sağlayan genellikle pompalama yolu ile çalışan hava sıkıştırıcılara kompresör denir.
Püskürtme tabancasının doğrudan kompresöre bağlanması, vernik püskürtmesini olumsuz sonuçlara götürebilir. Tabancaya gelen havanın basıncı pompanın çalışmasına paralel aralıklarla azalır, çoğalır. Önemli bir sakınca da havada ki suyun olduğu gibi verniğe karışmasıdır. Açıklanan sakıncaları gidermek için pompa ile sıkıştırılan hava, kompresöre bağlı çelik bir kazanda toplanır dinlendirilir. Dinlendirilen havada piston darbeleri kaybolur. Tabancaya farklı basınçta hava gelmez. Depolamanın bir faydası da piston basıncı ile ısınan havanın soğutulmasıdır. Çünkü havanın sıcaklığının taşıyacağı nem oranı da artar. Soğuyan nem yoğunlaşır ve deponun dibinde kalır.
Kompresöre gelen havanın bir süzgeçten geçirilmesi ve fazla nemden arıtılması gerekir. Havayı nemden temizlemek için sadece kompresöre yerleştirişmiş alan küçük süzgeç yeterli değildir. Çünkü dışarıdan alınan hava da, normal koşullarda %60-70 oranında nem vardır. Yağmurlu havalarda bu oran daha da yükselir ve üst yüzey işlemlerini olumsuz yönde etkiler. Bu etkiyi ortadan kaldırmak için hava temizleyici, ayarlayıcılarından kullanılır [5].
9.1.1.1. Hava temizleyici, ayarlayıcı
Normal şartlar arasında kompresörün içine basılan havanın her metre küpü milyonlarca toz zerreciği ile dolu olacaktır, bu da kompresörün giriş filtresinin durduramayacağı bir tozdur. Toz kadar da atmosfer, neme bağlı oranda az veya çok su buharı ihtiva eder. Çalışmakta olan kompresör basınçlı hava ile makine yağını birlikte bir parça buharlaştırır. Bu hava birleşmiş havadan doğan parçacıklar bütün basınçlı hava sistemin de karmaşa yaratır.
Bir çok son kat boya işleminde ki hataları zayıf veya varolmayan temizleme sistemlerine bağlı olarak yapılmaktadır. Bundan dolayı geliştirilmiş kalite de hava filtreleri kullanılmalıdır.
9.1.2. Püskürtme tabancası
Tabanca; vernik boya gibi sıvıları küçük damlacıklar halinde parçalayıp püskürterek yüzeye sürülmesini sağlayan araçlara denir. Basit bir püskürtme tabancası şu kısımlardan oluşur.
Bunlar;
Tabanca gövdesi,
Vernik deposu,
Püskürtme ucu,
Sıvı iğnesi ayarlayıcısı,
Hava ayar musluğu,
Püskürtme konisi ayarlayıcısı,
Günümüzde kullanılan ve geliştirilen tabancalar kullanım alanlarına uygun olarak ayar yapılabilmekte ve aynı tabanca bir çok değişik şekillerde püskürtme yapılabilmektedir.
Tabancalar kendi aralarında üzerlerindeki depo şekillerine göre; üstten depolu, alttan depolu, basınçlı vernik ile kullanılan deposuz tabanca olmak üzere sınıflara ayrılır [5].
Düz ve yuvarlak boyama için kademesiz düzenleme: Ufak yuvarlak boyama 33 cm lik daireyi geniş bir sahayı örtecek şekilde ayarlanabilir.
Boya akış ayarları
Hava mikrometresi : Güzel, renk uyumu ve iyi bir rötuş için doğru yapılan hava kontrolü gereklidir.
Sızıntıyı önleyici bölüm: özellikle yatay durumlarda sprey yaparken sızıntı kontrol bölümü zamansız ve pahalı kazaları önler.
Boya Filtresi : tıkanmayı veya buharlaşmayı önler.
9.1.3. Püskürtme tabancasının kullanılması
Püskürtme tabancasının vernik ve boya sıvısının türüne göre doğru ayarlanması önemli bir konudur. Ayar, temizlik ve bakım özenle yapılmalıdır. Püskürtülecek sıvının tabanca ucuna kadar engelsiz gelmesi, tabancanın temiz ve iyi ayarlanmış olmasına bağlıdır.
Püskürtme tekniğinin kuralları, düz bir parça üzerinde ayrıntıları ile öğrenilebilir. Püskürtme işine yeni boyayacaklar düz deney parçaları üzerinde alıştırma çalışmaları yapması gerekir.
Püskürtme yaparken aşağıdaki kurallara dikkat edilmelidir.
Vernik sıvısı uygun viskozitede olmalı, uygun viskoziteyi viskozite ölçme kaplarında yapılmalıdır.
Kullanılacak malzemenin karışım oranlarına dikkat edilmeli, bu oranların oluşumun da malzemeyi üreten firmanın ayarlarına kulak vermeliyiz. Bu oranları doğru şekilde tutturabilmemiz için ölçü çubuklarından faydalanmalıyız.
Tabancanın işten uzaklığı, işin durumuna göre 20 – 25 cm arasında olmalıdır.
Tabanca püskürtme anında işe dik konumda tutulmalı ve paralel hatlar şeklinde kullanılmalıdır.
İş parçasının bitim noktalarına geldiğimizde tetikten el çekilmeli ve tetik boşaltılmalıdır.
Uzun tablaların boyamasında enlemesine boyanmalıdır [5].
Boyama önden arkaya doğru yani yukarıdan aşağıya doğru başlanarak yapılmalıdır.
Püskürtmeye başlamadan önce zemin iyice temizlenmeli ve zımparalanması kontrol edilmeli uygun işe uygun zımpara seçimi yapılmalıdır.
Seçimi yapılırken aşağıdaki tabloya dikkat edilmelidir.
Çizelge 9.1. İşlere göre zımpara numaraları
Kuru Zımparalama
Macun zımparalama
İnce zımparalama
Dolgu Astarı zımparası
80
150
240
360 – 800
100
180
280
400 – 100
120
220
320
-
Zımparalamadan iyi sonuç elde etmek için en fazla iki kum basamağı atlanabilir.
Pratik bir örnek ;
P80, P150; P150’yi P240 takip eder.
P80’in bıraktığı zımpara izlerini önce P150 zımpara giderilir. Sonra P240 ile son zımpara yapılır.
Selüloizik vernikler 3 – 4 atm basınçta püskürtülür. Tabanca ağız açıklığı 0,8 – 1,5 mm kadar olabilir. Poliester vernikte, poliüretan vernik ve boyalarda 1,5 2 atm basınçla ve 1,5 2 mm. meme ucu açıklığında, asit sertleştirici verniklerde püskürtme basıncı 1,8 – 2 atm basınçtır.
Devamlı çalışılmayan hallerde işe başlarken tabancayı kontrol etmek gerekir.
İş bitiminden sonra ara verildiğinde tabanca mutlaka uygun tiner ile temizlenmelidir [5].
9.1.4. Üst yüzey işlemlerinde sağlığın korunması
Üst yüzey işlemlerinde zararlı ve zehirli gereçlerle çalıştıktan sonra, bol su ile elleri yıkamak gereklidir. Örtü gereçlerinde eritici ve örtücü gereçler genellikle kontrol edilmiş oranlarda kullanılır. Zehirleyici etkisi azdır. Bununla beraber bazı bünyelerde sarsıntı yapabilir. Örneğin iştahsızlık, baş dönmesi, baygınlık görülebilir. Böyle durumlarda bünyeyi kuvvetlendirmek için yoğurt, süt içilmelidir.
Elleri korumada en güvenilir yol, kauçuk eldivenle çalışmaktır. Boyadan önce elleri yağlamak ve uzun süreli çalışmalarda bunu tekrarlamak faydalı olur.
Boya püskürtme de sağlığa zararlı dumanlar ve tozlar ortaya çıkmaktadır. Özellikle boya püskürtme işlemleri sırasında sağlığa büyük zararlar verecek çözelti maddesi, dumanı ve cila pigmentleri oluşmaktadır. Bu nedenle bazı kaza önleme kurallarına göre gaz, duman ve pratiküller nedeni ile sağlığı tehdit edici durumlarda uygun maskelerin kullanılması gerekmektedir [7].
10. MOBİLYADA BOYAMA HATALARI ve DÜZELTİLMESİ
10.1. İçerik
Hata yapmanın nedenleri,
Kabarcıklanma,
Zımpara işleri,
Akmalar,
Portakal yüzeyler,
Slikonlanma,
Yüzeyde matlaşma,
Kırışma,
Renklendirmede oluşabilecek hatalar,
Tebeşirlenme – beyazlaşma
10.1.1. Hata yapmanın nedenleri
Hatalar insanlar içindir, her zaman hata yapılabilir. Hata yapmada ana neden bilgi yetersizliğidir. hataları önlemek için mükemmel bir sonucu baştan hedeflemeli ve yüzey hazırlamada tüm risk faktörlerini ortadan kaldırmaya çalışmalı aksi taktirde tatsız sonuçlarla karşılaşılabilir.
Örneğin;
İşçilik masraflarının tekrarı, malzeme masrafının tekrarı, teslim tarihinin gecikmesi,iş akışının aksaması,moral bozukluğu gibi, Bunun için yüzey hazırlamada gösterilen özen, yukarıda sıralanan problemleri baştan önleyecektir. Problemli bir yüzeyin düzeltilmesindeki işçilik giderleri, kullanılan malzeme masrafının birkaç katı fazladır. Bu yüzden modern yüzey hazırlamada başarı, faktörlere bağlıdır.
Kaliteli işçilik, sürat verimlilik, güvenilirlik, yererlik, etkili kalite kontrol [3].
10.1.2. Kabarcıklanma (kaynama)
10.1.2.1. Nedenleri
Mamulün uygun viskozitede kullanılmaması,
Özellikle sıcak havalarda çok kalın kat yapılması,
Katlar arasında, solventlerin buharlaşmasına yetecek kadar süre bırakılmaması,
Hava basıncının yüksek olması,
Şekil 10.1. Kabarcıklanma [3]
10.1.2.2. Sakınma yöntemleri
Mamulü uygun viskozitede uygulamak, dolgu katları için16 – 18 sn. 20 0C / ford cup4 son katlar için 15 – 17 sn. 20 0C / ford cup4 ‘dir.
Uygun tineri kullanmak
Katlar arası 15 – 20 dk. beklemek
10.1.2.3. Giderme yöntemleri
Problemli yüzeyi 220 – 400 numara zımpara ile düzeltmek,
Uygulama şartlarına dikkat edilerek işin durumuna göre 1 veya 2 kat daha boya ya da vernik uygulamak [3].
10.1.3. Zımpara İzleri
10.1.3.1. Nedenleri
Zımpara kağıdının gereğinden kalın olması,
Yüzeyin yumuşak kalması,
Son kat boyanın gereğinden ince uygulanması,
Zımparanın, astar katmanın tam kurumasını beklemeden yapılması.
Şekil 10.2. Zımpara izleri [3]
10.1.3.2. Sakınma yöntemleri
Uygun kalınlıkta zımpara kağıdı kullanmak. (P280, P360 kuru zımpara).
Kurumanın tamamlanmasını beklemek,
Hava şartlarına bağlı olarak, poliüretanlarda 10 – 16 saat selüloziklerde 5 – 6 saat beklenmelidir.
Boya ya da verniğin üretici firmasının önerdiğini kat kalınlığında ve viskozitesinde uygulamak [3].
10.1.3.3. Giderme yöntemleri
P280 – 320 – 400 numara zımparalar uygulandıktan sonra yeniden son kat boya veya vernik uygulamak.
10.1.4. Akmalar
10.1.4.1. Nedenleri
Mamulü uygun viskozitede kullanmamak,
Dik yüzeylerde bir defada gereğinden fazla boya ya da vernik tatbik etmek,
Katlar arası dinlendirme sürelerine dikkat etmemek,
10.1.4.2. Sakınma yöntemleri
Mamulü gereğinden fazla inceltmemek,
Özellikle dik yüzeylerde ince katlar halinde uygulamak,
Pistolenin uygulama yapılacak yüzeyden uzaklığı 20 – 25 cm civarlarında tutmak.
Şekil 10.3. Akmalar [3]
10.1.4.3. Giderme yöntemleri
Akıntı olmuş yüzey P28 – 30 numaralar ile zımparalanır.
Uygulama şartlarına dikkat edilerek 1 veya 2 kat daha boya veya vernik uygulanır.
10.1.5. Portakal Yüzey
10.1.5.1. Nedenleri
Kullanılan tinerin uygun olmaması,
Tatbikat basıncının uygun olamaması,
Tatbikat ortamındaki aşırı hava cereyanı,
Vernik veya boyadaki solventlerin çok seri buharlaşması [3].
10.1.5.2. Sakınma yöntemleri
Boya ya da verniğin inceltilmesinde kullanılan tinerin uygun olması,
Tatbikat ortamındaki aşırı hava akımının azalması,
Şekil 10.4. Portakal Yüzey [3]
10.1.5.3. Giderme yöntemleri
Yüzey P320 – P400 numara zımpara ile zımparalanır.
Uyulama şartlarına dikkat edilerek 1 veya 2 kat daha son kat boya ya da vernik uygulanır.
10.1.6. Silikonlanma
10.1.6.1. Nedenleri
Uyulama ortamında silikon ihtiva eden pasta-polish kullanılmış olması,
Boya ve verniğe kompresörden yağ veya su karışması,
Uyulama yapılacak yüzeyde yağ, ter, vb. maddelerin bulunması,
Şekil 10.5. Silikonlanma [3]
10.1.6.2. Sakınma yöntemleri
Uygulama yapılacak ortamda, uygulamadan önce ya da sonrası silikon esaslı pasta- polish’in işlemi kesinlikle yapılmamalı,
Kompresörün filtrelerini sık sık kontrol ederek boya ve verniğe yağ, su karışımı engellenmeli.
10.1.6.3. Giderme yöntemleri
Silikon açılması görülen yüzeye antisiklon katkı ilave edilerek boya ve vernikten 1 – 2 kat daha uygulanmalı,
10.1.7. Yüzeyde Matlaşma
10.1.7.1. Nedenleri
Ahşap yüzeyin yeterince doldurulmaması
Kullanılan dolgunun yeterli sertlikte olmaması, son kat vernik ve boyaların solventlerinden etkilenmesi,
Yeterli kalınlıkta son kat boya ya da vernik atılmaması,
Son kat vernik ya da boya da inceltici olarak tinerin düşük kalite de kullanılması [3].
Şekil 10.6. Yüzey matlaşması [3]
10.1.7.2 Sakınma yöntemleri
Ahşap yüzey dolgu verniği ile yeterince doldurulmalı,
Kullanılan dolgu verniği son kat vernik ve boyaların içerdiği solventlerden etkilenmemeli,
Kullanılan tiner uygun kalitede olmalı,
10.1.7.3. Giderme yöntemleri
Son kat parlak boya ve vernik uygulanması yapılacak yüzeyler, mutlaka kaliteli bir dolgu verniği ile doldurulmalı,
P320, P400 numara zımpara yapılmış yüzeye yeterli kalınlıkta son kat boya ve vernik tatbik edilmelidir [3].
Kullanılan tiner mutlaka kaliteli olmalıdır.
10.1.8. Kırışma
10.1.8.1. Nedenleri
Uygun olmayan tiner kullanılması,
Uygulama yüzeyi hazırlanırken uygun astar veya dolgu verniği kullanılmaması,
Uygulanan astar boyanın veya dolgunun tamamen kurumadan zımparalanması,
Son kat verniğin veya boyanın çok kalın uygulanması
Şekil 10.7. Yüzeyde kırışma [3]
10.1.8.2. Sakınma yöntemleri
Poliüretan boya verniklerin mutlaka kaliteli poliüretan dolgu ve astarlardan ya da poliester kullanılmalı,
Yüzey özellikle çok parlak isteniyorsa selülozik dolgu verniği ve astarlar üzerine poliüretan boya veya verniklerden uygulanmalı.
10.1.8.3. Giderme yöntemleri
Kırışmış yüzeyler P320 – P400 numara zımpara ile zımparalandıktan sonra uygulama şartlarına uyularak 1 veya 2 kat daha son kat boya veya vernik uygulanmalıdır.
10.1.9. Renklendirme
Renklendirmede oluşabilecek hataların başlıcaları renk farklılıkları, kılcal atlamalardır [3].
10.1.9.1. Sakınma yöntemleri
Aynı ağaç türleri seçilmeli,
Ürün kullanılmadan önce ve kullanım sırasında iyice karıştırılmalıdır,
Renk çekerken aşağıdan yukarı doğru sürülmelidir,
Kapak yüzeyleri mümkünse aynı kişi tarafından renklendirilmelidir.
Şekil 10.8. Renklendirme [3]
10.1.9.2. Giderme yöntemleri
Ton farklılıklarının minimum olabilmesi için aynı cins ahşap, aynı firmanın ürünü kullanılmalıdır,
Uygulanan kat sayısı aynı olmalıdır,
Ahşap koruyucu tatbik edildikten sonra 10 – 15 dk sonra yüzeyin her tarafında aynı basınç uygulanarak tüy bırakmayan bezle silinmelidir.
10.1.10. Tebeşirlenme
10.1.10.1. Nedenleri
Uygun tiner kullanılmaması,
Kompresör basıncının çok yüksek olması,
Boya ve vernik tatbikatı sırasında pistolenin yüzeyden çok uzak tutulması
Şekil 10.9. Tebeşirlenme [3]
10.1.10.2. Sakınma yöntemleri
Uygun tiner kullanılması,
Kompresör basıncının 3,,5 – 4 atm olarak uygulanması,
Pistolenin yüzeyden 20 – 25 cm civarlarında tutulması,
10.1.10.3. Giderme yöntemleri
Problemli yüzeyler P320 – 400 numara zımpara ie zımparalanarak uygulama şartlarına dikkate alınarak 1 veya 2 kat daha uygulama yapılmalı [3].
10.1.11. Beyazlaşma
10.1.11.1. Nedenleri
Kullanılan tinerin uygun olmaması,
Boya ve vernik uygulamalarının yüksek nem ihtiva eden ortamlarda yapılması,
Soğuk püskürtme havası ile çalışmak,
Bozuk hava süzgeci ile çalışmak,
Nemli ağaca vernik püskürtmek.
10.1.11.2. Sakınma Yöntemleri
Yüksek nemli ortamlardan çalışmaktan kaçınmak,
Uygun tiner kullanmak,
Kompresörün suyunu sık sık boşaltmak,
Uygun nemdeki ağaçlarla çalışmak [3].
Şekil 10.10. Beyazlaşma [3]
10.1.11.3. Giderme yöntemleri
Beyazlaşmış yüzey, kaliteli tiner ile inceltilmiş boya veya vernik zımpara yapıldıktan sonra ince bir kat daha boyanmalıdır.
Boya ve vernik karışımına %3 – 5 reforden ilave edilerek beyazlaşmış yüzeye ince bir kat uygulanmalıdır [3].
SONUÇ ve ÖNERİLER
Ağaçtan ve ağaç ürünlerinden yapılmış mobilyaların korunması, güzelleştirilmesi ve dış etkilerden korunması için üst yüzey işlemleri şarttır.
Üst yüzey işlemlerinin yanında dekoratif yani cazip üst yüzey işlemlerinde mobilyanın hem zaman değerini hem de maddi değerini artırmaktadır. Bu şekilde yapılan farklı görüntüdeki mobilya hazırlamanın yolu; ya değişik ağaçlar kullanmak ya da ağaç boyalarından yararlanmaktır. Bunu da en güzel şekilde yapmaya gayret göstermek gerekir.
Masif ve kaplaması aynı tür ağaçtan hazırlanan işlerde bile kusursuz bir renk uyumu sağlamak güçtür. Üstelik masif ve kaplamaları her zaman aynı tür ağaçtan hazırlamakta mümkün olmayabilir. Bu gibi durumlarda renk uyumu, boya türleri ve dekoratif işlemler ile ağacın boyanması gerçekleştirilebilir. Fakat hazırlanışında ve yapılmasında çok dikkatli olunmalıdır.
Ağaç eşyaları, renkli hazırlamanın en ucuz yolu boyamaktır. Kaliteli fakat pahalı bir boya kullanılsa bile, mobilyanın maliyetini fazla etkilemez. Fakat müşterinin isteklerine göre özel dekoratif işlemler yapılabilir.
Dekoratif işlemleri yapan kişileri pek fazla göremiyoruz. Onun için hem okullarımızda hem de mobilya sektöründe bunların yaygınlaştırılması için, bir yandan özenti bir yandan da nasıl yapıldığını öğretim yoluyla sağlamak gerekir. Böylelikle bizlerin mobilya konusunda ne kadar değişikliğe sahip olduğumuzu ve bu değişiklikleri ne kadar iyi kullandığımızı dışarıya göstermiş oluruz. Bu sebeple de kültürümüzün yaygınlaşması ve gelişmesi konusunda yararlı olabileceğimize inanıyor ve temennisini taşıyorum.
KAYNAKLAR
BİBER, K., “Dekoratif Eskitme İşlemlerini Uygulama Resimleri”
DEWLUX, “Bayraklı Teknik Bülten Seti”, İzmir, 1997
ÇAKICIER, N., “Ağaç Yüzeylerinde Kullanılan Verniklerin Su ile Eritilen Ağaç Boyalarının Renginde Yaptığı Değişiklikler”, Yüksek Lisans Tezi, 1994
Herkim Mobilya Sistemleri Kataloğu, 1997
İLHAN, R., BURDURLU, E., BAYKAN, İ., “Ağaç İşlerinde Kesme Teorisi ve Mobilya Endüstri Makinaları”, Ankara, 1990
MARSHALL, “ Boyama ve Teknik Sistemleri”, Kocaeli, 1997
ŞANIVAR, N., “Ağaç İşleri Üst Yüzey İşlemleri”, G.Ü.T.E.F., Ankara, 1991
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder